Hoe rocker Xander Stok God vond én zijn depressies kwijtraakte

Die winternacht staat Xander op een desolate kade, ergens bij het Zuid-Hollandse Bergambacht. Diep onder zijn voeten het ijskoude water waarin hij zichzelf wil verdrinken – 17 jaar jong. Niemand weet welke depressieve gevoelens hem al sinds zijn jeugd beheersen. Zelfs zijn ouders en beste vrienden niet.

Vlak voordat hij een wisse dood tegemoet zal springen, schreeuwt hij het woedend uit naar God: ‘Als Je werkelijk bestaat, dan is dít het moment om dat te laten zien!’

Het blijft stil. Oorverdovend stil.

Verkeerde planeet

“Ik heb altijd het gevoel gehad alsof ik op een verkeerde planeet ben gedropt, die nooit mijn thuis werd”, vertelt Xander op een zonovergoten meidag in zijn muziekstudio, boven een afgelegen boerderij in het Noord-Brabantse Dinteloord.

“Dat ik suïcide wilde plegen, was het eindpunt van een lang proces. Geen emotionele opwelling. Ik vind het nog steeds lastig om uit te leggen waar ik mee worstelde. Depressie was een zwart gat, geen ontsnappen aan. Zo’n periode kon heel lang duren, soms wel drie jaar achter elkaar. Waar leefde ik voor? Voor mijn gevoel was ik al dood. Wat wás ‘leven’ überhaupt? Ik had geen flauw idee. Ik dacht: als ik eruit stap, is het voorbij. Eindelijk rust.”

Waarom riep je op het allerlaatste moment God aan?

“Ik ben religieus opgevoed, in een ‘zware’ kerk. Van huis uit heb ik vooral angst voor God meegekregen. Rond m’n 12e, 13e nam ik afstand van het geloof zoals ik dat kende: religie, geen relatie. God was voor mij een wispelturige god: nu eens liefdevol, dan weer woedend. Grillig, dus.”

Wat weerhield jou van die fatale sprong?

“Toen ik God had uitgedaagd zichzelf alsnog te openbaren, bleef het eerst muisstil.” Lachend: “Geen engelenkoren of zo. Maar op het allerlaatste moment kwam er een soort fluisterstem in mijn hoofd: ‘Als je voor je gevoel toch al dood bent, dan kun je net zo goed doen wat je wilt. Wat heb je altijd al willen doen?’ En ik wist, op datzelfde moment, ineens precies wat ik wilde: muziek maken. En dat voelde, alsnog, als een bevrijding.”

Speelde je toen al muziek?

“Ik luisterde veel naar hardrock en heavy metal. Zelf speelde ik alleen wat kampvuurriedeltjes op mijn gitaar. Dat mocht geen naam hebben. Ik wist niet eens of ik wel aanleg had, en was al 17. Maar ik stelde mezelf een harde deadline: als dit binnen een jaar niks wordt, kom ik terug naar diezelfde kade en spring ik wél.”

Moeilijkste solo

Hij legde de lat meteen torenhoog: “De gitaarsolo uit ‘November Rain’ van Guns N’ Roses vond ik de mooiste én moeilijkste solo om te spelen. Die wilde ik binnen een jaar onder de knie hebben.”

Xander volgde enkele gitaarlessen, maar besloot het daarna zelf uit te vogelen. Door eindeloos te oefenen verbeterde hij zijn techniek en vingervlugheid. Ook muziek schrijven ging hem goed af.

“Muziek werd mijn adem. Het enige wat voor mij ‘zin’ had. In no time schreef ik songs en had ik een band, The New Shining. Ik begon als gitarist. Na het vertrek van de zoveelste zanger nam ik ook de zang op me. Mijn ouders – vooral mijn vader – hadden er enorm veel moeite mee dat ik het vwo niet afmaakte en hiervoor koos. Niets wetend van het verhaal erachter.”

Twaalf slaappillen

The New Shining trad van 2009 tot 2011 op in het voorprogramma van Golden Earring en scoorde zelf één hit: ‘Can’t make up my mind’. Ooit trad Xanders band zelfs op voor 50.000 man, tijdens Bospop. Maar tussen alle shows en interviews door worstelde hij nog steeds met zware depressies.

“Ik drogeerde mezelf om enigszins overeind te blijven. Steevast nam ik ’s nachts twaalf slaappillen, om vier uur te kunnen slapen. Overdag slikte ik ze weer, om kalm te blijven. Ik rookte als een ketter, dronk enorm veel, was seks- en pornoverslaafd. Alleen van de drugs bleef ik af. Maar vanbinnen bleef het donker en eenzaam.”

Dieper dan ooit

In 2018 raakte Xander verzeild in wat hij ‘de moeder van alle depressies’ noemt. “Zo’n depressie is er zomaar opeens, zonder aanwijsbare aanleiding. Deze keer zakte ik er dieper in weg dan ooit. Dat was ongelofelijk beangstigend. Het enige wat ik deed om niet compleet gek te worden, was – alsof de duivel me op de hielen zat – muziek blijven maken. Daarin kon ik al mijn emoties kwijt.”

Vanwege suïcidegevaar stond hij intussen zelfs onder verhoogd toezicht: familie en vrienden hielden een oogje op hem. Omdat hij, zoals een arts het verwoordde, een gevaar voor zichzelf was. “Het was in diezelfde periode, ruim vijf jaar geleden, dat ik een keertje op YouTube ging. Deed ik normaal nooit.”

Waarom nu dan wel?

“Ik wilde een muziekdocumentaire opzoeken, geloof ik. Ik stuitte op een filmpje van een blinde priester. Deze Robert Spitzer had studie gedaan naar 30.000 bijna-doodervaringen, uit de hele wereld, over een periode van dertig jaar. Die video liet me niet meer los. Zijn onderzoek overtuigde me ervan dat het na de dood niet eindigt, en dat we een ziel hebben. En ik dacht: misschien ben ik dus na de dood zelfs slechter af?”

Suïcide leek ineens geen uitweg meer?

“Precies. Op het dieptepunt van die depressie lag ik in bed. Ik was er klaar mee. Ik was stuk en ongelofelijk moe.”

Een zwarte bal

Xander zucht. “Ik was aan het eind van mezelf. En weer schreeuwde ik het uit naar God: ‘Als dit leven is, dan mag Je het houden ook!’ Ik trapte als het ware al mijn venijn naar God, als een zwarte bal: ‘Hou het maar, ik kan er niet mee omgaan!’”

Hij valt even stil. “Wat toen gebeurde, man, dat was zo verschrikkelijk mooi… Zodra ik dat deed, kwam er een onbeschrijfelijke vrede over me heen, als een heerlijke douche. Zoals Filippenzen 4 zegt: ‘Een vrede die alle verstand te boven gaat.’ Voor het eerst van mijn leven voelde ik, heel diep vanbinnen: het is goed. Ik voelde me geliefd. En terwijl ik altijd tevergeefs op zoek was naar een home en daar tig liedjes over had geschreven, voelde ik me nu eindelijk… thuis. En ik wist: God bestaat. Want die intense vrede kwam niet op uit mezelf. Onmogelijk. Intuïtief besefte ik: dit is de eerste dag van mijn leven. Ik had nooit geleefd, alleen maar overleefd. En ik was er ook direct van overtuigd: de depressie heeft verloren. Hij heeft mij daarvan verlost.”

Die fluisterstem

De Bijbel had Xander in zijn jeugd nooit kunnen boeien. “Dus ik bad en vroeg God: ‘Laat me de Bijbel lezen als een jongensboek.’ En dat gebeurde!” Voortaan startte hij elke dag met stille tijd, om God beter te leren kennen. Zijn liefde voor Jezus groeide.

“En ik ontdekte dat die fluisterstem die ik als 17-jarige op de kade hoorde de heilige Geest was, door Wie ik me voortaan wilde laten leiden.”

Afgod

Terwijl hij jarenlang domweg niet zonder slaappillen, drank, nicotine en porno kon leven, tackelde hij – “samen met de Geest” – alle verslavingen één voor één. “Als ik het zelf had moeten doen? Kansloos.”

Toen Xander dacht dat hij van al zijn verslavingen verlost was, bleek er toch nog één over. “Dat maakte de Geest mij duidelijk: muziek was mijn allergrootste verslaving, mijn afgod. Dat was zo’n enorme schok: zo had ik het nooit bekeken.”

Maar het klopte?

“Muziek was álles voor me. Mijn raison d’être, levensdoel en reddingsboei. Maar ik wilde Gods stem gehoorzamen, al betekende dat het einde van mijn betrokkenheid bij The New Shining. De anderen begrepen het gelukkig wel, toen ze mijn verhaal hoorden. Ik was echt veranderd. Toen de drummer mij de eerste keer na die ervaring zag, een paar dagen later, vroeg hij stomverbaasd: ‘Wat is er met jou gebeurd? Je straalt helemaal!’”

Twintig jaar niet gehuild

Voortaan beperkte hij zich tot het zingen van worshipsongs in zijn stille tijd. Vooral één lied: ‘Only Jesus’ (‘Jezus alleen’) van de Amerikaanse formatie Casting Crowns.

“Dat zong ik elke dag, zes maanden lang. Twintig jaar lang had ik niet gehuild. Nu gutsten de tranen eruit. Ik bad: ‘Papa… zelfs als U van mij verlangt dat ik de rest van mijn leven in een gaarkeuken ga werken, zal ik dat doen. Als U wilt dat ik nooit meer een gitaar oppak, dan doe ik dat.’ Ik bleef stug ‘Only Jesus’ zingen, omdat ik die tekst honderd procent wilde menen: ‘I don’t want to leave a legacy, I don’t care if they remember me, only Jesus…’ (‘Ik wil geen erfenis nalaten, het maakt me niks uit of ze zich mij herinneren, het gaat alleen om Jezus’, red.). Pas na zes maanden was ik bereid óók muziek op het altaar te leggen. Niet wetend welke grote verrassing God voor mij in petto had.”

Engelstalige bijbel

Bij die herinnering worden Xanders ogen vochtig. “Het was 19 januari 2021. Tijdens mijn stille tijd zat ik hier, op de bank, en las Jesaja 12.”

Met zijn hand op de opengeslagen Engelstalige bijbel naast hem: “Opeens hoorde ik een stem die – zo duidelijk als wat – zei: ‘Pak je gitaar en zing wat je leest.’ Ik was stomverbaasd, maar gehoorzaamde. Het voelde onwennig. Maar al spelend en zingend ontdekte ik: wauw, dit klinkt gewoon als een mooie classic! Zo begon ‘Project of Love’, waar ik sindsdien fulltime mee bezig ben om de hele Bijbel op muziek te zetten. Elke vrijdag breng ik een nieuw lied uit via YouTube en Spotify.”

Hoe kies je welke Bijbelpassages je op muziek zet?

Xander wijst naar de geel gemarkeerde onderstrepingen in zijn bijbel. “De Geest vertelt me dat heel precies, elke keer weer. Bidden is geen monoloog, maar een dialoog. Wat heb je aan een relatie waarin maar een van beide partijen spreekt…? Toen ik tot geloof kwam, zei ik tegen Papa: ‘Ik wil graag een dialoog, dat U mij antwoord geeft als ik met U praat.’ Best een beetje brutaal. Maar Hij was – en is – zo geduldig met me. Hij spreekt, ik luister.”

Het hart van de Vader

Hij gebaart naar de ‘Project of Love’-poster aan de muur. Een afbeelding van Jezus, met eronder: This is our Project of Love, together we will show the heart of the Father to the world (‘Dit is ons Project of Love, samen zullen we het hart van de Vader zichtbaar maken in de wereld’).

“Dat is de opdracht die Jezus mij in een droom gegeven heeft, drie maanden nadat ik de Stem had gehoord. Ik zet de Bijbeltekst op muziek, bespeel alle instrumenten en neem alle nummers op in deze studio. Janis, mijn vrouw, maakt er mooie videoclips bij. Zo willen we Gods Woord, zijn liefdesbrief, wereldwijd verspreiden. Dagelijks krijgen we getuigenissen uit allerlei landen van hoe God door deze muziek heen werkt. Van mensen die genezen zijn van ziektes. Maar bijvoorbeeld ook van mensen die worstelen met mentale ziektes. Zij hebben een speciaal plekje in mijn hart.”

Glimlachend: “Dat ik ooit fulltime bezig zou zijn met de Bijbel op muziek zetten? Ik had het in geen miljoen jaar kunnen bedenken. Maar het is het allermooiste wat ik ooit heb gedaan.”