Linda zette haar zoon uit huis: ‘Ik moet mezelf tegen hem beschermen, hoe moeilijk ook’

Wat is ze gelukkig met de geboorte van haar zonen. Eerst Ray (nu 26) en vier jaar later Pim. Linda en haar man Wim genieten van hun gezin, zich niet bewust van de zorgen die vooral hun oudste zoon met zich mee zal brengen. Al in de kleuterklas is duidelijk dat leren Ray niet makkelijk afgaat. Toch ploegt hij zich door de basisschool en bereikt hij met hangen en wurgen de middelbare school. Daar ontspoort het vrijwel direct. “In de brugklas zagen we hem in zichzelf keren”, herinnert Linda zich. “Hij veranderde compleet. We dachten dat het niveau te hoog gegrepen was voor hem.”

Genadeklap

Ray hopt van school naar school en loopt overal vast. Hij heeft last van agressie en kan niet meekomen met de rest. Waar zijn ouders uitgaan van leerproblemen, blijkt de oorzaak heel ergens anders te liggen. “Ray is een gevoelige jongen. Toen hij in groep 8 zat, kreeg mijn man kanker, en dat hakte er diep in. Hij raakte volledig van het pad. Toen Wim daarbovenop twee jaar later een hartinfarct kreeg, was dat de genadeklap voor Ray. Precies in die week dat mijn man voor zijn leven vocht, hoorden we via de ouders van een vriendje dat hij aan de drugs was. Hij was toen pas amper twaalf, dertien jaar. Dat verzin je toch niet! Wij zijn gewone mensen met een normaal leven. Ik dacht: dit gebeurt ons niet. Maar het kan elk gezin overkomen.”

• ‘Joey, het is jouw tijd nog niet’

  ‘Joey, het is jouw tijd nog niet’

Confrontatie

Terwijl haar man vecht voor zijn leven, probeert Linda zich staande te houden. Wanneer de vader van Ray’s vriendje aanbiedt om met hem te praten, stemt ze achteloos toe. Baat het niet, dan schaadt het niet. “Achteraf had ik dat nooit moeten doen, want die confrontatie joeg Ray zo’n angst aan dat hij wegliep.”
Twee dagen is hij spoorloos, totdat hij plots weer thuis opduikt. Bij de politie belandt hij voor het eerst in beeld bij jeugdzorg. “Ze stelden testen voor. Ray wilde eerst niet, maar ging onder lichte druk akkoord.” De diagnose? ADD en ODD, een gedragsstoornis die agressie en verzet tegen autoriteit met zich meebrengt. Linda is niet verbaasd. “Ray heeft ons nooit aangeraakt, maar het aantal deuren dat we hebben moeten vervangen… Zijn slaapkamerdeur zat vol gaten.”

Jeugdinstelling

Dit kan zo niet langer. Linda en de inmiddels herstelde Wim weten niet hoe ze hun zoon in bedwang moeten houden. Te vaak zitten ze op school voor een gesprek, te vaak is de jeugdagent in beeld, te vaak verdwijnen er spullen uit huis en te vaak lopen ze vast in de jeugdzorg. Dus zetten ze – met pijn in het hart – via de jeugdrechter stappen om hem uit huis te plaatsen. Op de dag dat hij wordt opgehaald, staat zelfs de politie paraat. Ray voelt de bui hangen, zegt dat hij nog even boven wil bellen en ontsnapt via het zolderraam. De volgende dag brengt de politie hem alsnog naar een jeugdinstelling. “Een keihard moment, je eigen kind laten oppakken. O, wat heb ik gehuild.”
In de instelling knapt hij op, waardoor hij na ongeveer een halfjaar terug naar huis gaat. Een tijdje gaat het door goede afspraken beter, al blijft de lokroep van de drugs aanwezig. “Onze zonen zijn dj’s en dol op hardcorefeesten. Daar zijn drugs zo normaal als koffie op kantoor. Eerst dachten we nog: ‘Ach, een pilletje’, maar Ray kon op een gegeven ogenblik niet meer zonder.”
School blijft een worsteling, maar Ray haalt zijn vrachtwagenrijbewijs. Telkens begint hij vol goede moed bij een nieuwe werkgever, om na een paar maanden weer weg te zakken. Dan sluit hij zich op in zijn kamer – om te gebruiken. Dit in tegenstelling tot Pim, die ook af en toe drugs gebruikt, maar een veel stabieler leven leidt.

Gore chaos

Linda en Wim willen niets liever dan gelukkige en gezonde jongens in huis. “Wanneer Ray drugs gebruikt, is hij erg lief, maar zodra het effect uitwerkt en zijn lichaam om meer vraagt, verandert hij in een heel vervelende jongen, vooral tegenover mij. Vaak probeer ik gewoon uit zijn cirkel te blijven, alleen dat is ook niet te doen en onwenselijk. Dus kom ik steeds terug op het punt: ik heb een volwassen zoon in huis die zich gedraagt als een puber. Hij komt nauwelijks uit zijn kamer, en als de deur opengaat, zie ik alleen maar een enorm gore chaos daarbinnen.”

Verbaal geweld

Zijn slaapkamer is tot daaraan toe, alleen achtervolgt dezelfde chaos hem als hij zich door het huis beweegt. “Hij ligt overdag vaak in bed en slaapt uit, terwijl wij werken. ’s Nachts is hij dan wakker, gaat naar beneden, zet de airfryer aan, smijt met deuren en gaat douchen. Wij moeten dan slapen, omdat we ook banen hebben en soms vroeg aan het werk moeten. De irritaties stapelen zich op. Het uiten van die irritaties leidt vooral tot verbaal geweld. Ik word soms uitgescholden voor dingen die ik niet eens kan herhalen. Mijn man heeft kanker overleefd, dus ik kan niet begrijpen waarom iemand zulke woorden tegen me zou zeggen. Maar dat doet hij, vooral tegen mij. Dan smijt hij met dingen, gaat naar boven en ramt tegen de badkamerdeur of zijn eigen deur, waardoor er weer gaten in komen. Het is vooral heel veel verbaal geweld, gelukkig nooit fysiek naar ons toe.”

Deur ingetrapt

Het onaangepaste gedrag van Ray brengt zijn ouders vaak tot wanhoop en tegelijk verleggen ze steeds meer hun eigen grenzen. “Als een collega tegen mij zou zeggen: ‘Mijn kind trapt een deur in’, zou ik zeggen: ‘Dat accepteer je toch niet?’ Maar wij accepteren dat, en in die waanzin gaan we steeds meer dingen tolereren. Ik zei laatst tegen mijn man: ‘Hij heeft weer een deur ingetrapt.’ En dan zeggen we tegen elkaar: ‘O ja, die vervangen we dan weer.’ Dat is hoever we zijn gekomen. Terwijl het natuurlijk belachelijk is dat we al die deuren moeten vervangen. Maar we hebben het zelf zover laten komen. Dat is de waanzin waar we in zitten.”

Eindeloze cirkel

Ray betaalt geen kostgeld, omdat hij nooit geld heeft. “We hebben het wel keer op keer geprobeerd. Uiteindelijk zei ik: ‘Pas je aan en je hoeft niets te betalen.’ Twee dagen later ging het alweer mis. Zo blijf je in die eindeloze cirkel.” Ondertussen beheren Linda en Wim zijn geld. Financieren ze zo niet ook zijn verslaving? “Absoluut. We hebben veel drugs voor hem betaald, dat weet ik zeker. Maar wat moet je? Hij praat je steeds weer om, en je laat het gebeuren, om de lieve vrede.”

• Jade (36) werd veroordeeld tot vier jaar cel, en vond daar haar geloof in God terug

  Jade (36) werd veroordeeld tot vier jaar cel, en vond daar haar geloof in God terug

• Tania* (41) had door de toeslagenaffaire zo’n grote schuld dat ze drugs ging smokkelen

  Tania* (41) had door de toeslagenaffaire zo’n grote schuld dat ze drugs ging smokkelen

In Ray's schaduw

Linda trekt zich weinig aan van oordelen. “Iedereen weet het beter – tot het jou overkomt. Achteraf had ik dingen anders gedaan, maar wat schiet ik daarmee op? We deden alles met de beste intenties, maar ja, Ray kreeg te veel ruimte.” Zijn verslaving zet ook de relatie met haar man onder druk. Wim blijft rationeel, Linda volgt haar gevoel. “Soms escaleert het. Dan barst ik en troost hij me. Toch zijn we ondanks alles nooit vervreemd geraakt van elkaar. Door Wims ziekte zijn we juist hechter geworden.” Ze maakt zich vooral zorgen om haar andere zoon, Pim, die altijd in Ray’s schaduw heeft gestaan. “Hij weet niet beter dan dat er problemen thuis zijn. Vaak ging onze aandacht naar Ray uit, waardoor we Pim niet altijd de aandacht hebben gegeven die hij nodig had. Dat is pijnlijk om vast te moeten stellen.”

Futiliteit

De hel sleept zich voort. Ray weigert hulp en blijft roepen: ‘Het komt goed.’ Maar goed gaat het nooit langer dan een paar dagen. Onlangs hebben Linda en Wim daarom een ingrijpende keuze moeten maken. “We hebben Ray uit huis gezet. Het ging niet langer, al was de aanleiding een futiliteit. Hij had de goednieuwe werkkleding van zijn jongere broer gepakt en wilde daarmee naar zijn werk gaan. Ik vond dat niet kunnen en sprak hem daarop aan…”
Zelfs Pim, meestal de bemiddelaar in het gezin, staat achter het besluit om Ray uit huis te zetten. “Het voelde alsof ik Ray iets aandeed. Je wilt hem alles geven, maar niets leek meer te helpen. Nu was het moment om hem los te laten.”

No way

Ray woont inmiddels bij een vriend en Linda en Wim hebben de sloten vervangen. “Hij moet leren verantwoordelijkheid te nemen. Hij zegt nu dat hij weer gaat solliciteren. Ik hoop het, want als hij de huur niet kan betalen, wordt hij misschien op straat gezet. En hier komt hij niet meer terug.”
Financieel hoeft hij niet meer op zijn ouders te rekenen, al probeert Ray wel zijn oude trucs te herhalen. “Afgelopen weekend belde hij weer: ‘Mam, heb je even vijftig euro voor me? Je krijgt het snel weer terug.’ Even twijfelde ik, maar Wim was resoluut: no way! Belt hij nu, dan neem ik niet op. Zo moet ik mezelf tegen hem beschermen, hoe moeilijk ook.”

Oordelen

Mensen om hen heen reageren in al die jaren heel uiteenlopend. Sommigen luisteren zonder oordeel, anderen hebben hun mening snel klaar. “Dan hoor je: ‘Als het mijn kind was…’ of ‘Dat zou ik nooit accepteren.’ Maar kom maar eens in mijn schoenen staan.” Linda confronteert mensen soms direct met wat ze hoort. Tegelijk probeert het gezin zo veel mogelijk alles zelf op te lossen. “Je krijgt in crisissituaties mensen die er voor je zijn, maar je raakt ook mensen kwijt.”

Luisterend oor

Linda weet nu hoe belangrijk praten is, al houdt ze jarenlang veel voor zich. “Je wilt je kind beschermen tegen oordelen, en ergens speelt schaamte ook mee. Het hele drugsverhaal deel ik nu pas met anderen, bijvoorbeeld met een lieve collega met wie ik veel wandel. Haar luisterende oor doet me zo goed. Waarom deed ik dat niet eerder?” Terugkijkend beseft ze dat ze sommige dingen anders had willen doen. “We begonnen pas laat met onze kinderen te praten over dit soort dingen. Voor ons waren drugs gewoon slecht, daar zat geen grijs gebied in. Achteraf denk ik: misschien hadden we het eerder bespreekbaar moeten maken.” Ze hoopt dat anderen sneller hulp zoeken. “Als je merkt dat het niet goed gaat met je kind, ga dan naar de huisarts. Er is zo veel hulp beschikbaar.” Zelf haalt ze steun uit verhalen van anderen. “Het boek Verslaafd (aan mijn) kind van Judith van Broekhoven hielp me enorm. Zulke verhalen laten zien dat je niet alleen bent.”

De namen in dit verhaal zijn gefingeerd, maar zijn bij de redactie bekend. Linda is dan ook niet de vrouw op de afbeelding

Tekst: Maarten Nota