Wie was Corrie ten Boom? Redacteur Anouk gaat op onderzoek uit

“Ken jij Corrie niet?!” vraagt een van mijn Visie-collega’s vol verbazing. “Ik ben zo’n fan van die vrouw!” De redactie heeft zich verzameld voor een brainstorm over een volgend magazine. Deze keer gaat het over verzoening en de naam van Corrie ten Boom valt. Al mijn collega’s – allemaal ouder dan ik – praten vol lof over haar, maar ik heb geen idee over wie het gaat. Al snel is er een verhaalidee geboren: ‘Anouk meets Corrie!’ Ik, Anouk, ga Corrie ontmoeten. Wie was zij? Waarom houdt iedereen zo van haar? En vooral: wat kan míjn generatie van haar leren?

Veilige haven

Om een eerste indruk te krijgen, googel ik op Corrie ten Booms naam. Ik kom op haar Wikipediapagina terecht. Aha, ze was dus een Nederlandse evangeliste en verzetsstrijder. Ik lees dat ze in de Tweede Wereldoorlog met haar familie onderdak bood aan Joden en mensen uit het verzet. Maar liefst achthonderd mensen hebben tijdelijk een veilige haven gevonden in het huis van de familie Ten Boom in Haarlem.

Opeens gaat er een lampje bij me branden: het Corrie ten Boomhuis! Daar heb ik weleens van gehoord. Blijkbaar is dit dé woning die een toevluchtsoord was voor al die onderduikers. Ik wil het historische huis graag van binnen zien, en dat kan op een manier die goed past bij mijn generatie: met een virtuele tour.

Taallessen

Het huis in Haarlem is imponerend met zijn glanzend donkerbruine deur en dito kozijnen. Met één muisklik bevind ik me in de eetkamer, waar een ovalen tafel met vier stoelen in staan en blauwgroen bloemetjesbehang de muren versiert. Vervolgens ‘loop’ ik naar de zogeheten vrijheidskamer. Een donkerbruine piano, een bureau en meerdere stoelen vullen de ruimte. De vloer is bekleed met warmrood tapijt. De vrouwelijke voice-over vertelt: “Hier werden regelmatig culturele avonden georganiseerd om de onderduikers te helpen de moed erin te houden.” Corrie gaf taallessen, want ze sprak Engels, Duits, Frans en wat Hebreeuws en Grieks. Ook hoor ik dat ze goed kon zingen en dat ze in 1924 de eerste vrouwelijke gediplomeerde horlogemaker in Nederland was. Ze gaf ook catechisatie aan verstandelijk beperkten en begon een padvindersclub voor meisjes. Terwijl ik dit lees, leun ik vol verwondering achterover in mijn stoel. Wat deed ze véél!

47 uur opgesloten

Dan brengt de virtuele tour me naar de hal van het huis met de trap die leidt naar de schuilplaats. De onderduikers zouden bij een inval slechts een aantal seconden hebben om de schuilplaats te bereiken. Deze zat op Corries slaapkamer verstopt achter een schuifpaneel. Dat paneel bevindt zich onder de onderste plank van haar boekenkast. De voice-over vraagt: “Kunt u zich voorstellen hoe dat voor hen geweest moet zijn?”

Wat moet dat traumatiserend zijn geweest

Nee, daar kan ik me niks bij voorstellen. En dan te bedenken dat er drie onderduikers waren die – na het verraad en de arrestatie van de familie – ruim 47 uur moesten doorbrengen in deze kleine, donkere ruimte. Er lagen een paar crackers en er stond een emmer om hun behoeften te doen. Wat moet dat traumatiserend zijn geweest. Nu zou er goede nazorg zijn door professionals, en kunnen we met vrienden en familie praten over mentale klachten. In mijn leeftijdsgroep wordt dit steeds normaler. Het zet me aan het denken: wat moet het zwaar zijn geweest voor deze onderduikers.

Verraden

Nadat ik het volledige huis digitaal heb bewonderd, eindig ik op het dakterras van de woning. Hier hoor ik dat Corrie, haar zus Betsie en hun vader Casper op 28 februari 1944 zijn verraden door Jan Vogel. Hij woonde tijdens de oorlog in Haarlem en werkte bij de politie. Vanaf de Duitse inval werkte hij samen met de bezetters. De familie belandde in de gevangenis, waar Casper overleed. De zussen moesten op 5 juni 1944 naar het werkkamp in Vught, en werden begin september van dat jaar getransporteerd naar concentratiekamp Ravensbrück.

• Dit zijn de mooiste uitspraken van Corrie ten Boom

  Dit zijn de mooiste uitspraken van Corrie ten Boom

De Schuilplaats

Ik pak Corries boek De Schuilplaats erbij. Bij de bibliotheek was dat wel vier keer gereserveerd, dus ik heb het gekocht. Hoe meer ik lees, hoe duidelijker het thema van Corries leven wordt: vertrouwen op God. Dankzij dit vertrouwen durfde ze het ook aan om al die honderden mensen onderdak te bieden.
Al tijdens de eerste momenten in Ravensbrück liet God zien dat Hij erbij was. Het lukte Betsie om een bijbel het kamp in te smokkelen. Tijdens het douchen wist ze het boek te verstoppen, en daarna werd iedereen om haar heen twee keer gefouilleerd, maar zij niet!
Corrie schrijft in De Schuilplaats: “En zo kwamen Betsie en ik rond middernacht in barak acht, niet alleen met een bijbel, maar ook met een nieuw vertrouwen in de macht van Hem die zich in dit boek openbaart.”

Vertrouwen

Ik leg het boek even aan de kant om Corries boodschap op me in te laten werken. Bijzonder, zo’n groot vertrouwen! Het is iets wat ik mijn leeftijdsgenoten ook gun. Tegenwoordig staat presteren hoog in het vaandel. We moeten ambitieus zijn en carrière maken, sociale contacten onderhouden en hobby’s hebben. Ondertussen hebben steeds meer jongeren mentale problemen en zijn woningen praktisch onbetaalbaar, waardoor je als starter het idee hebt dat alles stilstaat. En dan is er nog de druk van social media: iedereen om je heen lijkt een geweldig leven te leiden. Social media verwijderen is ook geen optie, want wat als je belangrijk nieuws mist?

Het was of ik Gods liefde voelde stromen

Bijbelstudies in het kamp

De zussen in het kamp ondergingen de gruwelen, hun kracht puttend uit de Bijbel en hun geloof. Met 1400 vrouwen verbleven ze in barakken bedoeld voor 400 personen. Er was ongedierte, ziekte en viezigheid. “Je moet God voor alles danken, zelfs voor de vlooien”, zei Betsie. Ze had een punt, want daardoor bleven de bewakers en officieren op afstand en konden de zussen Bijbelstudies houden voor de andere gevangenen. Corrie schrijft: “Waarom de anderen moesten lijden, konden wij niet begrijpen. Maar wat ons betreft: onze bijbel was de hulp en de hoop voor een steeds groter wordend aantal vrouwen.”

Betsie wordt steeds zieker en komt te overlijden. Ruim een week later wordt Corrie – door een administratieve fout – vrijgelaten uit het helse Ravensbrück. Later hoort ze dat een week na haar vrijlating alle vrouwen van haar leeftijd werden vergast.
Na een zware treinreis arriveert Corrie bij een Gronings ziekenhuis, waar ze aansterkt. Via familie in Hilversum reist ze naar Haarlem en hier begint ze aan haar nieuwe roeping: spreken over wat Betsie en zij hebben meegemaakt, en getuigen van Gods liefde.

Oud-bewaker vergeven

Al evangeliserend reist Corrie de wereld over. Ze bezoekt bijna alle continenten, én Duitsland. Daarmee stuit ik op nog een groot thema in haar leven: vergeving. Dit is natuurlijk waarom mijn Visie-collega’s aan Corrie moesten denken, toen we het hadden over verzoening.Want in Duitsland loopt ze een oud-bewaker uit Ravensbrück tegen het lijf. Hij zegt: “Ik ben u dankbaar voor uw boodschap, Fräulein. Te bedenken dat Hij, zoals u zegt, mijn zonden heeft weggedaan.” Hij wil Corrie de hand schudden, maar ze twijfelt. Ze bidt in stilte: “Jezus, ik kan hem niet vergeven. Geef mij uw vergevingsgezindheid.” Ze schudt zijn hand en merkt: “Het was of ik Gods liefde door mijn arm en via mijn hand naar hem toe voelde stromen, en in mijn hart kwam een overweldigende liefde voor deze man. Als Jezus ons zegt dat wij onze vijanden moeten liefhebben, dan geeft Hij ons met dit gebod ook de liefde zelf.” Later vergeeft ze ook haar verrader Jan Vogel.

Samen met God

Vergeven; iets wat tegenwoordig niet meer vanzelfsprekend is. In de onlinewereld is het normaal geworden om bekende gezichten aan de schandpaal te nagelen. ‘Cancelen’ heet dat. Een wielrenner die een klein meisje in het bos aanreed, werd publiekelijk gekielhaald en verwenst met de meest verschrikkelijke aandoeningen.  En presentator Tim den Besten werd gecanceld toen hij ‘Sinterklaasje kom maar binnen met je knecht’ zong op tv. ‘Knecht’ mag niet meer, maar in zijn enthousiasme floepte het eruit. Zou Corries boodschap van vergeving hier niet heilzaam zijn?

Dankzij de duik in Corries leven heb ik ontdekt dat als je alles in geloof en met God doet, je vertrouwen krijgt in tijden van onrust. En dat je de kracht ontvangt om te vergeven. Zullen je zorgen om huisvesting, carrière en mentale gezondheid dan verdwijnen? Nee. Maar ze zullen wel draaglijker worden. Of zoals Corrie het zei: “Kijk naar de wereld, en je wordt bedroefd. Kijk naar binnen, en je wordt depressief. Kijk naar God, en je zult rustig zijn.”

Beeld: Mariska Kalma