Oud-weerman Reinier van den Berg: ‘Ik denk dat de wereld er over tien jaar heel anders uitziet’

Hij heeft het niet van vreemden, want van huis uit kreeg de altijd positieve weerman een calvinistische, zuinige levensstijl mee. Genoeg was genoeg. “Mijn ouders hadden de oorlog meegemaakt en waren zuinig, terwijl dat financieel gezien helemaal niet hoefde. Ze leven helaas niet meer, maar ik had altijd veel bewondering voor hen. Mijn moeder was een bezorgde, soms overbezorgde, moeder en was er altijd voor me. Mijn vader was iemand – hoewel hij een hoge functie had – bij wie mensen zich zo op hun gemak voelden dat ze van hoog tot laag met hun privéproblemen bij hem kwamen. Hij zag deze mensen en nam de tijd voor ze. ’s Avonds nam hij dan een grote boekentas mee naar huis en werkte langer door. Hij vond het belangrijk om te luisteren, hoewel dat voor hem fysiek gezien lastig was. Hij was namelijk net zo hardhorend als ik. Dat is erfelijk, een van mijn kinderen heeft er ook last van.”

Wind je niet op over slechte mensen (Spreuken 24:19)

“Dat doe ik dus wel. Ik wind me daar wel over op. Dan is natuurlijk de vraag: wat is ‘slecht’? Ik denk dat er aan ieder mens donkere randjes kunnen zitten, maar ik bedoel eigenlijk structureel kwaadaardig. Het is een groot woord, maar als iemand een ander stelselmatig misbruikt, dan ben ik wel geneigd om daar iets van te zeggen. Niet dat ik roomser ben dan de paus, maar je wilt toch in een maatschappij leven waarin je elkaar op een nette of goede manier kunt aanspreken.

Als ik denk aan enkele wereldleiders – op dit moment hoef je maar naar Poetin te wijzen – bij wie dingen uit de hand lopen omdat ze een doel voor ogen hebben dat letterlijk over lijken gaat, vind ik dat echt kwaadaardig en word ik daar heel boos over. Ook voel ik onmacht. Je kunt niet veel meer doen dan bidden. Met alle vragen die ik heb, geloof ik in een God die mensen kan veranderen. Het staat in ieder geval op mijn dagelijkse agenda om te bidden voor vrede. Enerzijds bid ik om ontferming voor al die mensen die alles kwijtraken en doodsangsten uitstaan, en anderzijds dat zo’n regime stopt of ten val komt.

Het zit niet in mij om weg te kijken en te zorgen dat ik het wél goed heb. Je kunt problemen negeren en denken ‘lang leve de lol’ en lekker je volgende vakantie boeken. En ik zeg niet dat je geen vakantie mag boeken, maar voor mij geldt dat het me aan het hart gaat wat er in de wereld gebeurt. Dat kan ver weg of dichtbij zijn. Ik liet vanmorgen bijvoorbeeld mijn hond uit en tijdens onze wandeling zag ik dat er dode kippen werden gestort in vijf containers. Er ging dus kennelijk iets mis in de leefomstandigheden van deze kippen. Dat gaat me aan het hart, nutteloos dierenleed. Uiteindelijk gaat het altijd om dezelfde principes: macht, geld, onderdrukking en het ontbreken van respect. Dat vind ik zorgelijk. Vanuit mijn positie probeer ik mensen te inspireren om duurzamer te leven en meer in harmonie met de natuur.”

Maak me niet arm, maar ook niet rijk, voed me slechts met wat ik nodig heb (Spreuken 30:8)

“In deze spreuk zit een duurzame gedachte. Niet stapelen op stapelen vanuit de gedachte: ik heb veel en ik wil nog meer hebben. Op 1 april was het ‘Earth Overshoot Day’ voor Nederland. Het bleek dat Nederland die dag al alle middelen en grondstoffen van de aarde had opgebruikt, terwijl we nog negen maanden te gaan hebben. Omdat we meer vragen dan de aarde kan opbrengen, gaat dat ten koste van iets of anderen. We leven op te grote voet, alsof we drie à vier aardes tot onze beschikking hebben. Ik ook.

Een derde van onze voetafdruk wordt bepaald door dingen die we menen nodig te hebben: onze huisraad, kleding, apparatuur. En we bestellen tegenwoordig alles online. Dat is op zich niet per se schadelijk, want jij pakt de auto niet om te shoppen en als het goed is, heeft de chauffeur een slimme route. Het schadelijke zit hem vooral in het retourneerbeleid. Als dat gratis is, gaat het busje weer terug. Vaak zijn de spullen ook nog beschadigd en dan moet het worden vernietigd. Daar zullen we wel paal en perk aan moeten stellen door een hogere retourbelasting te heffen. Je mag best online drie paar schoenen kopen, maar dan zou je bijvoorbeeld tien procent van de aankoopprijs van elk geretourneerd paar moeten betalen. Zoiets. Op die manier maak je mensen meer bewust van hun gedrag en de gevolgen daarvan.

Dus ‘maak me niet arm’: je gunt iedereen de primaire levensbehoeften als eten en drinken en veiligheid. ‘Maak me niet rijk’: ik denk dat het gros van de mensen in Nederland rijk is. We kunnen boodschappen doen en vier keer per jaar op vakantie. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar in wezen zijn we rijk. Met rijkdom an sich is niets mis, maar als je rijk wordt over de rug van anderen is dat foute boel. Het is ook je eigen verantwoordelijkheid in hoeverre je je rijkdom deelt met anderen. ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’ is een bekende stelregel uit het Onze Vader, het gebed dat Jezus zijn leerlingen leert. Dat betekent dat je ’s nachts niet wakker ligt of je de volgende dag ‘brood’ of drinkwater hebt. Dat gun ik iedereen.”

Als je honing hebt gevonden, ga je dan niet te buiten, anders raakt je maag te vol en moet je braken (Spreuken 25:16)

“Die spreuken bevatten veel wijsheid en hoelang geleden zijn ze geschreven? Dit is ook weer een mooie. Inderdaad: neem genoegen met genoeg. Ik ontmoette een keer een CEO van een groot bedrijf en op zijn visitekaartje stond niet de titel CEO, maar ‘genietoloog’. Dat vond ik briljant. Geweldig als je zo in het leven staat. Ik zet ’s morgens mijn koffie met een espressomachine. Dan heb ik niet met één druk op de knop mijn koffie. Nee, het hele proces begint met het malen van de bonen. Dan ruik je dat aroma en dan geniet ik al voordat ik de koffie heb gezet. Zo zijn er elke dag talloze genietmomentjes die ik kan aangrijpen. Dat geeft mij heel veel energie en dankbaarheid.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Als je het hebt over duurzaam genieten, dan zit genieten vaak in kleine dingen. Niet in dat grote huis of die vakantie, maar in de maandag dat je bewust met een vriend een koffietje doet. En duurzaam genieten zit ook in dat paar schoenen dat nog best een seizoen mee kan, zodat je niet per se nieuwe kleding hoeft te kopen. En als je nadenkt over vakantie: Texel is ook erg leuk. Misschien nog wel leuker dan Mallorca. Natuurlijk kun je een all-inclusive naar Hurghada boeken, maar dan ga je over de rug van een ander en het milieu. Dat heeft te maken met het feit dat je geen belasting betaalt op de luchtvaart en dat de Egyptenaren die je cocktails klaarmaken, eigenlijk gewoon moderne slaven zijn. Ze werken daar een aantal maanden om hun gezin thuis in Caïro te onderhouden en dat systeem houden wij in stand. Daaraan wil ik niet meewerken. Je kunt het in je eentje niet veranderen, maar je kunt daarin wel keuzes maken. Jouw kleine stapjes hebben zin. Veel druppels maken toch een emmer vol.

We staan nog maar aan het begin van de verandering. Er komen steeds betere vegetarische producten op de markt, en er wordt gewerkt aan kweekvlees, waarbij in een geconditioneerde ruimte echte biefstuk wordt gemaakt. De koe levert een klein stukje en dat cultiveer je – de koe blijft gewoon leven. Die techniek bestaat al, maar dat vlees mag nog niet worden geserveerd in Nederlandse restaurants. Zo’n ontwikkeling geeft mij hoop. Met minder middelen en energie kunnen er goede diensten en producten worden gemaakt. Ik denk dat de wereld er over tien jaar heel anders uitziet.”

Welke spreuk inspireert jou?

‘Het glas is halfvol’

“Ik ben van nature een optimist, dat heb ik cadeau gekregen. Ik denk altijd in mogelijkheden en focus me op kansen. Dat geeft ruimte en lucht. Natuurlijk lukt dat niet altijd, ik ben ook maar mens. Soms zitten er diverse dingen tegen op een dag, maar dan ga ik niet bij de pakken neerzitten. Ik hou de boel bij elkaar, schud het door elkaar en zeg: ‘Het is allemaal goed en wel, want daar waar een deur dichtgaat, gaat er ook wel een deur open.’ Soms is dat met een harde klap en kun je zo met die dichte deur bezig zijn. Maar als je dan achteraf kijkt, is het soms zo dat er een nieuwe realiteit voor je mogelijk werd en je een nieuw perspectief kreeg, juist doordat die deur dichtging.”

Tekst: Jeannette Coppoolse 
Beeld: Nienke van Denderen