Jojanneke duikt in de wereld van sextortion: ‘Ik schrok van alle verhalen van jongeren én volwassenen’

We spreken af bij het Amsterdamse IJ, op zoek naar een plekje voor ons gesprek. Eerder dan in eerste instantie gepland; aan het eind van de week wil ze schrijven aan haar debuutroman. En daar kan ze écht nog niks over zeggen, lacht Jojanneke. De drukke binnenstad verliet ze jaren geleden voor een rustige water- en kinderrijke buurt, vertelt ze onderweg. Jojanneke woont samen met haar partner, oud-wielrenner en journalist Thijs Zonneveld, en hun drie kinderen Fee (11), James (10) en Pipa (7). “Een heerlijke plek met een bootje achter het huis.” Bij een koffiebar ploffen we buiten neer aan een bistrotafeltje. Ze bestelt een cappuccino met havermelk.

Jojanneke leerden we kennen als die jonge brutale, energieke, eerste vrouwelijke verslaggever van PowNed. Eentje die, net als haar collega’s, tegen heilige huisjes schopte en al snel de bijnaam ‘PowJanneke’ kreeg. “Het was een nieuwe manier om jongeren bij het nieuws te betrekken. Prikkelend, met humor. Dankzij PowNed leerde ik in een snelkookpan een andere laag van de samenleving kennen. Mensen die onder de armoedegrens leven bijvoorbeeld. Ik ben opgegroeid in een heel ander milieu in Brabant; mijn vader was jurist, mijn moeder bewegingswetenschapper en eigenaar van een balletschool. In die tijd heb ik een scherper beeld van Nederland gekregen, en daar ben ik heel dankbaar voor. Van die ervaring pluk ik nog elke dag de vruchten.”

Tekst gaat hieronder verder.

• Jojanneke en de sextortiontapes

  Klik hier

Naaktfoto’s

Na haar tv-debuut bij de baldadigste omroep van Nederland presenteerde Jojanneke het actualiteitenprogramma EenVandaag en werd ze gastpresentator bij de EO. Haar onconventionele stijl en drang om ongemakkelijke, schurende maatschappelijke vraagstukken onder de aandacht te brengen verloor ze niet. Ze maakte EO-series over de prostitutie en vrouwenhandel en de misstanden in de jeugdzorg (zie cv). “Kinderen komen daar vaak slechter uit dan ze erin gaan.”

Met haar nieuwe EO-documentaireserie Jojanneke en de sextortiontapes kaart ze de impact, gevolgen en risico’s van het ongewenst maken, verspreiden of dreigen met naaktfoto’s of -video’s aan. Een ver-van-haar-bedshow. “Ik heb zelf nooit naaktfoto’s of filmpjes gemaakt. En had ik het wel willen doen, dan was het gevaar op verspreiden of chanteren in mijn tijd, zonder social media, gering. Ik vind het dóódeng en ben geschrokken van alle verhalen van jongeren én volwassenen. Sextortion is een verdienmodel en kan ook een middel zijn om kinderen en jongeren op grote schaal te misbruiken. Daarnaast heeft de jeugd ook te maken met shamesexting en exposing: een intiem beeld dat rondgaat op school of in vriendengroepen. De schaamte en paniek kunnen zo groot zijn voor jongeren, maar ook voor volwassenen, dat ze geen andere uitweg meer zien dan uit het leven stappen. Zo verdrietig. Van die verhalen lag ik echt weleens wakker. De mensen die ik spreek voor mijn programma’s blijven in mijn hart zitten. Met sommigen heb ik nog steeds contact. Of ik balans kan vinden tussen werk en privé? Jawel... Hoewel Thijs er weleens anders over denkt.”

De mensen die ik spreek voor mijn programma’s blijven in mijn hart zitten.

Je hebt zelf jonge kinderen. Maak je je zorgen?

“O shit, ik moet ook gaan nadenken over risico’s als sextortion, dacht ik toen we een jaar geleden onze oudste dochter een mobieltje gaven. Basisschoolkinderen krijgen er al mee te maken. Een meisje uit de serie was 7 op het moment dat het haar overkwam. Als ouders weten we zo weinig over deze wereld. Die misbruiker staat niet langer alleen op het schoolplein, maar benadert kinderen ook via social media of games met chatfuncties. Daarnaast gebeurt seksuele ontwikkeling en verkenning tegenwoordig ook online. Vroeger rommelde je wat in het fietsenhok op school of op je kamer. Het ontdekken van je lichaam en seksuele gevoelens in de tienertijd is natuurlijk een gezonde ontwikkeling. Ik probeer met mijn kinderen het gesprek aan te gaan en een open sfeer te creëren. Het taboe te doorbreken, zodat ze het gevoel hebben dat ze altijd bij mij, Thijs of iemand anders die ze vertrouwen terechtkunnen. Kinderen moeten niet het gevoel krijgen dat het hun schuld is – omdat ze gewaarschuwd zijn – waardoor ze niets vertellen. Ik wil dat mijn kinderen voelen dat ze alles kunnen bespreken in ons gezin.”

Je wordt weleens een moraalridder genoemd, omdat je misstanden aan de kaak stelt.

Lachend: “Daar kan ik wel mee leven. Ik vind het moeilijk als er dingen spelen in de samenleving die een blinde vlek vormen. Die oogkleppen wil ik afnemen met mijn programma’s. Rechtvaardigheidsgevoel heeft altijd in mij gezeten. ‘Het is je eigen schuld’ of ‘Als je niet succesvol bent, heb je niet genoeg je best gedaan’, zeggen we al snel. Die mentaliteit is doorgeschoten in Nederland.”

Jojanneke groeide op als enig kind in een liefdevolle familie, waar ze alle kansen kreeg. Later zal ze zeggen dat ze een broertje of zusje heeft gemist en met Thijs een groter gezin wenste. Haar ouders lieten haar door middel van reizen andere culturen zien. Dat ze zou studeren, communicatiewetenschap en internationale ontwikkelingsstudies, stond buiten kijf in een familie met rechters, artsen, juristen en hoogleraren. Toch was haar leventje als tiener niet alleen maar rozengeur en maneschijn. Oók zij kreeg te maken met een grote teleurstelling. Haar droom om balletdanser en choreograaf te worden viel in duigen, nadat tijdens een medische keuring op haar zeventiende was gebleken dat haar kniebanden te ver waren opgerekt. “Als ik door was gegaan met mijn grootste passie, zou ik op mijn dertigste misschien niet meer goed hebben kunnen lopen. Ik stopte mijn verdriet weg en ging van de ene op de andere dag door. De impact kwam pas veel later binnen. Ik ben twaalf jaar niet meer naar een balletvoorstelling gegaan. Dat kon ik blijkbaar niet aan. Thijs zette mij voor het blok en nam mij onverwachts mee naar een voorstelling. Nu kan ik er weer van genieten. Ik heb een foto van mezelf als dertienjarige in een tutu op mijn kast staan en kijk er iedere dag naar. Ik denk dan aan het gevoel dat tijdens het dansen lichaam en geest één worden. Dat gevoel heb ik erna nooit meer meegemaakt. ‘Wat als...’, schiet nog weleens door mijn hoofd.”

Kijk je als het om jezelf gaat snel weg?

“Vroeger wel, maar ik moet zeggen dat ik daar de laatste jaren grote stappen in heb gezet. Ik gun het mezelf om de diepte in te gaan. Laatst ben ik nog naar een breathwork ceremony geweest. Acuut kwamen er emoties los. Ik ren mezelf niet langer voorbij.”

Je verhaal vertellen is belangrijk voor anderen, draagt Jojanneke uit met haar programma’s. Zelf heeft ze dit ook gedaan met net zo’n gevoelig onderwerp: postnatale depressie. Het beeld van die roze wolk willen we het liefst met z’n allen vasthouden, meent ze. “Maar het kan ook heel anders zijn. Het is alweer tien jaar geleden, na de geboorte van mijn zoon, dat ik een grijze deken over me heen voelde na de bevalling. Alsof er een negatief goedje door mijn lijf stroomde. Ik wist helemaal niet wat ik had, er is weinig aandacht voor de periode na de bevalling. Over hoe je je kunt voelen en hoe je het beste voor jezelf kunt zorgen. Op Bali, waar ik heel graag kom, wordt er door de hele gemeenschap wekenlang voor je gezorgd. In Nederland is het meer van hup weer door, en sta je er als moeder al snel weer alleen voor. Ik denk dat veel kersverse mama’s zich eenzaam voelen. Ik ben héél blij dat ik hulp heb gezocht. Bij de derde zwangerschap heb ik me meer voorbereid op de periode na de bevalling en las ik de boeken van de Balinese verloskundige Robin Lim. Een nieuwe depressie bleef gelukkig uit.”

Ik ben héél blij dat ik hulp heb gezocht.

Je komt uit een lijn van krachtige vrouwen.

“Dat realiseer ik me, nu ik zo met jou praat, nog sterker. Mijn moeder had haar eigen balletschool. Ze was belangrijk in het leven van de kinderen die bij haar op les zaten. ‘De liefde voor het dansen die jouw moeder aan mij doorgaf, is een cadeau geweest’, mailde een oud-leerling mij onlangs. Zo bijzonder! Twee jaar geleden is ze gestopt en nu stort ze zich met net zoveel overgave op schilderen. Ik ben trots op de manier waarop zij in het leven staat. Met mijn oma had ik een hechte band, en die verbondenheid voel ik na haar overlijden nog steeds. Als kind en tiener logeerde ik vaak bij haar, en dat waren heerlijke weekenden. Zij is een grote inspiratiebron voor mij geweest. Mijn grootmoeder is geboren op Java. Haar ouders zijn daar in de tijd van Nederlands-Indië naartoe gegaan. Als twaalfjarige kwam ze terug naar Nederland, en het was voor haar niet makkelijk om zich aan te passen aan onze cultuur. Eenmaal getrouwd met mijn opa, directeur bij Philips, zorgde zij voor het gezin. Heel gewoon in die tijd, maar het frustreerde haar wel. Het was zo mooi om te zien hoe mijn oma daarin haar eigen weg vond. Ze las veel, ontdekte het socialisme en hield zich bewust bezig met andere lagen in de samenleving en het feminisme. Ik herinner me bevlogen discussies in onze familie. Ze kon ook kritisch zijn over het feit dat wij Nederlanders naar Indië zijn gegaan. Ze wees regelmatig op de verschrikkelijke dingen die daar onder Nederlands bewind zijn gebeurd. Mijn oma beschikte over een ruime blik en keek kritisch naar de wereld. Haar boeken, zoals De tweede sekse van Simone de Beauvoir, staan nu in mijn kast.”

Thijs, haar grote liefde, leerde Jojanneke kennen op de redactie van De Pers. Ze zijn veertien jaar samen en tien jaar verloofd. “Van trouwen komt niks, omdat we ons geld liever besteden aan reizen.” Op het moment dat Thijs de redactie op kwam lopen, viel hij haar gelijk op. “Ik weet zelfs nog wat hij aanhad, een zwarte trenchcoat.” Wat een leuke man, dacht ze, totdat Thijs zijn mond opendeed en er nét de verkeerde opmerking uit rolde. “Een denigrerende opmerking over vrouwen die over voetbal schrijven. Ik vond hem enorm arrogant, dus heb ik hem twee jaar genegeerd. Tot we elkaar spraken op Het Sportgala. De vonk sloeg over, maar het duurde nog even voordat we gingen daten. Allebei zaten we in een andere relatie. Als je iets nieuws begint, is het fijn als je samen een frisse start hebt. Zo stonden we er allebei in.”

Tekst gaat hieronder verder.

Jullie zijn een droompaar?

“Is het niet de kunst om realistisch te blijven in een relatie? Een relatie heeft nu eenmaal pieken en dalen. We hebben het fijn samen, kunnen eindeloos met elkaar praten, staan hetzelfde in het leven en hebben veel lol. We kunnen trouwens ook goed ruziemaken. Maar we houden zo veel van elkaar, dat we elkaar altijd weer terugvinden. Soms hebben we daar de hulp van een relatietherapeut bij nodig. Ik vind het fijn dat Thijs daar open voor staat. Van de therapeut leerden we bijvoorbeeld om soms even uit een situatie weg te lopen en er later op terug te komen, in plaats van ruzies te laten escaleren. En een tijdje uit de ratrace stappen werkt ook positief door op onze relatie.”

Uit die ratrace stappen doen ze op Bali. Jojannekes vader nam haar eens mee naar Indonesië, het geboorteland van haar oma, en ze was op slag verliefd op het mystieke eiland. “Op Bali ben ik helemaal zen. We vinden het heerlijk om er met onze kinderen te zijn, het liefst een aantal maanden, zoals begin dit jaar. De kinderen gaan daar naar school en wij werken op afstand. Ik dompel me onder in yoga- en meditatiesessies. Na elke les kom ik lichter terug, een helende ervaring. Na die drie maanden sta ik bewuster in het leven, alsof ik ben opgeschoond. Net als de kinderen, die leren dat er meer is dan de witte bubbel waarin wij leven. Eenmaal terug in Amsterdam wil ik dat gevoel vasthouden.”

Een tijdje uit de ratrace stappen werkt ook positief door op onze relatie.

Lukt dat?

“Eerlijk gezegd niet, ik zit zo weer in die ratrace, ondanks mijn yogalessen hier. Wat doen we onszelf eigenlijk aan hè? Als ik op Bali ben, voelt het alsof de problemen in de wereld ver weg zijn. Ik vind het daar ook steeds moeilijker om het nieuws te volgen. Een beetje atypisch voor een journalist, maar soms kan ik het niet meer aan. Die enorme ruk naar rechts, vrouwenrechten die in het gedrang komen, oorlogen, een klimaatcrisis – de medemenselijkheid is ver te zoeken. Hoe gaat de wereld van mijn kinderen er straks uitzien? Ik maak me sowieso al snel druk, en probeer mezelf tegenwoordig een beetje te beschermen. Ik merk soms dat ik cynisch word. Je kunt niet alles dragen en moet ook nog een beetje leven. En ik wil de hoop houden dat dingen kunnen veranderen.”

Maak je toekomstplannen?

“Nee, ik ben niet zo’n planner. Ik ga er niet van uit dat ik na mijn vijftigste als vrouw niet meer meetel in het wereldje. Hoewel mannen het wat dat betreft een stuk makkelijker hebben. Als man kun je opdrogen tot een krent en mag je nog steeds op tv. Als vrouw neemt je waarde af bij het ouder worden. Ik doe niet aan botox en ben dat ook niet van plan. Nah, ik zie het wel.” Vervolgens, met een lach: “Misschien moeten we toch definitief naar Bali gaan: boeken schrijven. Slow leven met de kinderen.”

Tekst: Ingrid Spelt
Beeld: Elisabeth Ismail
Visagie: Fabiënne Jansen
Styling: Valérie Ntantu
Locatie: Studio Automat