Vrou­wen­wijs­heid: deze 5 Bijbelse vrouwen zetten je aan het denken

Wasti – de vrouw die haar grenzen aangaf

Máxima en Willem-Alexander hebben duidelijk een gelijkwaardig huwelijk. Ik bedoel, zij kan zelfs voor de camera tegen het hele volk zeggen dat hij ‘een beetje dom’ deed. En hij moet het echt niet wagen om op een avond bij een groot drinkfeest tegen haar te lallen: ‘Kom nu eindelijk uit je kamer en ga voor al deze heren dansen in je ondergoed!’

Wasti en Xerxes waren een nogal ander stel. Ze woonden in het huidige Iran en het was tamelijk ‘druk’ in hun huwelijk: koning Xerxes had een grote harem van meisjes die hij naar believen in zijn slaapkamer liet komen. Wasti was in dit huwelijk gedwongen en moest er maar zien te overleven. Ze was in feite sekswerker en als Xerxes werd onttroond, was zij de eerste die werd onthoofd.

Gigantisch drinkfeest

Dan geeft hij een gigantisch drinkfeest en bij het hoogtepunt moet zij maar voor alle dronken feestgangers gaan buikdansen… Daar heeft ze geen trek in, natuurlijk niet. Al die gretige blikken en graaiende handen. Voorheen zou zij het met tegenzin toch maar wel gedaan hebben, net als al die ‘koninginnen’ voor haar. Maar nu komt het revolutionaire. Ze zegt ook dat ze het niet wil. Ze geeft haar grenzen aan. En dat is ongekend.

Xerxes en zijn adviseurs schieten meteen totaal in de stress. Als dit bekend wordt, dan gaan álle vrouwen nee tegen hun man zeggen! En dus laten ze meteen rondbazuinen dat het koninklijke stel acuut gaat scheiden wegens vrouwelijke ‘ongehoorzaamheid’ en dat alle mannen voortaan ‘heer en meester’ over hun echtgenotes zijn. Echt lekker voor de vrouwenemancipatie werkte Wasti’s actie niet uit… Waarom staat zo’n verhaal dan in de Bijbel? Xerxes was van plan het Joodse volk volledig uit te roeien. Hoe hij zich gedraagt, is natuurlijk ontzettend hoe-het-niet-moet en dat hoorden alle Joden elk jaar minstens één keer. Dus als voortaan Joodse mannen nog deden alsof ze ‘heer en meester’ waren en hun vrouwen als een soort bezit behandelen, dan konden die vanaf nu gewoon iets zeggen als: ‘Hé, je doet alsof je Xerxes bent – en dat is niet lekker voor hem afgelopen’, en dan was de lol er snel vanaf…

• Lees hier het verhaal van Wasti en Xerxes in de Bijbel

Junia – de vrouw die de wereld over reisde

Johanna had een leven van extreme pieken en dalen. Ze begon als een rijke Joodse vrouw, een graag geziene gast op de elitefeestjes. Maar ze werd zieker en zieker, tot ze uiteindelijk nauwelijks haar huis meer uitkwam. Er werd gefluisterd dat ze bezeten was, ‘bezet’ door demonen. Tot ze een onbekende wonderdoener ontmoette, ene Jezus. Het licht begon weer te schijnen en ze kon Hem financieel ondersteunen. Eindelijk was hier iemand die wist waar het om ging! Dit was even andere kost dan die oppervlakkige, neppe feestjes van vroeger.

Diepe dalen

Maar toen werd juist Hij geëxecuteerd en al haar hoop vaagde weg – tot ze Hem een paar dagen later terugzag. En zij was nu voortaan een ‘apostel’: de hoogste christelijke eretitel voor een van de zeldzame mensen aan wie deze Jezus na zijn dood was verschenen. En toen toch weer een diep dal… Want de eerste christenen werden vervolgd en ze belandde in een gevangenis. Dat moet traumatisch zijn geweest. Er werden vrijwel alleen maar mannen opgesloten en als vrouw had je niet een eigen afdeling, maar belandde je daar dan dus in je eentje tussen, zonder enige bescherming. Maar ook deze duistere periode overleefde ze. Ze moderniseerde haar naam tot Junia en begon de wereld rond te reizen en overal over Jezus te vertellen, zelfs in Rome, en werd zo een van de voornaamste missionarissen van allemaal.

Uiteindelijk stierf ze en toen gebeurde nog het meest tragische. De kerk begon vrouwelijke priesters te verbieden. Sommige Bijbelgeleerden gingen beweren dat de naam Junia van een man moest zijn geweest. Dat ze niet ‘een bekende apostel’ was, zoals er staat, maar alleen maar ‘bekend onder de (echte, mannelijke) apostelen’. Had ze dat allemaal meegemaakt, was ze zo ontzettend tot het gaatje gegaan, werd heel haar nagedachtenis weggemoffeld en daarmee al die talenten van zo veel vrouwen. Pas de laatste jaren krijgt ze weer de erkenning die ze verdient. Komt ze toch weer, voor de zoveelste keer, uit een diep dal.

• Lees hier het verhaal van Junia in de Bijbel

Dorkas – de vrouw die praktisch hielp

Soms zijn er van die stille krachten van wie je pas later beseft: maar eigenlijk hielden zij stiekem alles bij elkaar! Iemand die buurtkinderen hielp bij hun huiswerk. Iemand die elke dag het afval op straat opruimde. Iemand die aan iedereen kaartjes stuurde. Soms ontdek je het te laat, pas na iemands dood, misschien wel bij de begrafenis, als alle verhalen bij elkaar komen en je beseft: maar dat ene mooie deed zij niet alleen voor mij, dat deed ze voor iedereen hier…

Dorkas was zo iemand. Ze woonde in Jaffa, nu een wijk van Tel-Aviv, toen een havenplaats. Een ruwe plek dus ook, met tientallen culturen, veel verstoten prostituees en ontheemde zeelieden. Het christendom verspreidde zich rap vanaf die plek. Dorkas hoort bij de eerste generatie gelovigen en stopt de armen in haar buurt vaak wat toe, stilletjes, als niemand het ziet. Ze heeft haar man verloren en dit is haar manier om van betekenis te zijn. En dan sterft ze. Haar vriendinnen ontdekken in haar huis alle kleden die ze weefde en het dringt nu pas tot hen door hoeveel zij deed. Ze zijn radeloos. Deze vrouw hield hen allemaal bij elkaar! Tientallen armoedzaaiers en prostituees hielden het vol door háár. Ze moet weer terug.

Ze halen Petrus, die voor haar bidt, en Dorkas opent haar ogen. Ze krijgt een herkansing, zoals maar heel weinig mensen krijgen. Ook de hemelen konden haar lot niet aanzien. De engelen, die zich normaal behoorlijk inhouden, konden het niet laten, zo lijkt het. Haar verhaal is een eerbetoon aan al die andere stille krachten, die niet de kranten halen, die niet shinen op internet, die geen flashy foto’s van zichzelf hebben, die misschien wel niemand kent.

• Lees hier het verhaal van Dorkas in de Bijbel

Lydia – de vrouw die als eerste geloofde

Neil Armstrong stapte als eerste op de maan en betrad zo nieuw terrein. Columbus was de eerste Europeaan die bij de Amerika’s arriveerde. En zo zijn het natuurlijk wel vaker mannen geweest die als eersten onbekend gebied betraden. Maar de cruciale eerste stappen in de Bijbel hebben vrouwen gezet. Het waren vrouwen (onder wie Johanna of Junia) die als eersten het nieuwe lichaam van Jezus waarnamen en zo een blik in de hemel kregen. De eerste gelovige van Europa was een vrouw.

Deze Lydia was geen heilige. Zij was purperhandelaar en dat is geen fris vak, letterlijk niet. Ze had tientallen slaven in bezit die ze dagelijks de zee in stuurde om naar purperslakjes te duiken. Op de bodem, tientallen meters onder het zeeoppervlak, sloegen ze de huisjes open en namen een hand vol slakjes mee terug. Voor één gram purper waren er zo tienduizend nodig. Deze kleurstof was gerust twintig keer zo duur als goud. Elk jaar bleef er wel een slaaf beneden. We vinden hun skeletten nog terug tussen de hopen kapotte schelpen.

Luxe, dieppaarse kleur

En dan het opensnijden van al de slakjes. Er zijn diverse spreekwoorden in het Grieks overgebleven over de ranzige stank van het rotten – en hoe wonderlijk genoeg juist daaruit zo’n luxe, dieppaarse kleur kan ontstaan. Die dan weer werd gebruikt voor de gewaden van de hoogste adel. Toen Jezus werd gekruisigd, trokken de soldaten Hem spottend een purperen mantel aan. Er is een kansje dat deze was gekleurd met Lydia’s kleurstoffen. Lydia die dus later zijn volgeling werd.

Hoe gebruikelijk slavernij in die tijd ook was, de eigenaren voelden zich er zelden helemaal senang bij en hadden hun ongemak en schuldgevoel. Ik vermoed dat dit meespeelde in Lydia’s bekering. Ze werkte de hele dag met dood en rotting, waar vervolgens iets moois en kostbaars uit voortkwam. De mantel van Jezus zelfs. Misschien zag ze nu eindelijk de kans om van haar persoonlijk tragiek en schuld ook iets bijzonders te maken. En ze doneerde gul aan Paulus en stelde haar huis open voor de eerste christelijke samenkomsten in Europa. Daarmee werd ze een soort Columbus. Ze opende een nieuwe manier van leven in Europa.

• Lees hier het verhaal van Lydia in de Bijbel

Rispa – de vrouw die niet opgaf

Moeders hebben een verbijsterend doorzettingsvermogen. In de jaren zeventig waren er de Dwaze Moeders in Argentinië, van wie de kinderen verdwenen waren en die onophoudelijk de dictatuur bleven aanklagen. We zien ze telkens weer in het nieuws, dergelijke Dwaze Moeders. Als de nacht geweest is en het vuur allang gedoofd, zijn zij nog dat ene vurige kooltje dat het heeft volgehouden.

Nu betekent de naam Rispa toevallig ook kooltje. En inderdaad, wat een Dwaze Moeder! Haar beide zoons worden slachtoffer van een ingewikkeld politiek complot. Ze worden opgehangen aan palen, met nog vijf andere mannen. Maar Rispa kruipt niet weg in haar huis, gaat niet in bed wegteren, maar ze blijft brutaal bij de lijken waken. Ze legt er een kleed neer en telkens als er een jakhals nadert of een aasgier landt, begint ze te gillen, ze slaat met een stok, ze gooit stenen – en de dieren vluchten.

Tranen vermengd met regendruppels

Zo duurt het maanden en maanden. De lichamen drogen langzamerhand uit en mummificeren natuurlijkerwijs. Uiteindelijk verliezen de roofdieren hun interesse. Maar Rispa blijft waken, in de verzengende zon, in de vriezende nachten. Tot uiteindelijk koning David ervan hoort. Hij is zo onder de indruk van deze Dwaze Moeder, dat hij de lichamen een erebegrafenis geeft. En prompt valt de eerste regen, na een periode van drie jaar droogte en eindigt de hongersnood. Je kunt je voorstellen dat Rispa nu eindelijk kan huilen en haar tranen zich vermengen met die regendruppels.

Het is niet erg om op te geven. Soms worden we zo verbeten, dat het beter is los te laten. Maar het verhaal van Rispa geeft in elk geval de andere mogelijkheid aan: misschien is het juist wel de tijd om door te bijten en te laten zien welke oerkrachten moeders kunnen ontketenen. De Dwaze Moeders deden in Argentinië een dictatuur wankelen en schudden een compleet land wakker. Rispa was sterker dan een nationale hongersnood – zo vlamt er ook een oerkracht in jou.

• Lees hier het verhaal van Rispa in de Bijbel