Eline gaat op zoek naar haar creatieve zelf: ‘Ik mis het. Want het zit ín mij’

Open een doos van vroeger van mij en je ziet allerlei tekeningen, verhalen, knutselwerkjes en zelfgemaakte tijdschriftjes. Als kind was ik altijd aan het maken, bedenken en spelen. Nu, zo’n 25 jaar later, lijkt daar weinig van over te zijn. Natuurlijk is mijn werk als redacteur ook deels creatief, ik volg hier en daar een online tekencursus en ik houd misschien bovengemiddeld van vrolijk servies, kaartjes schrijven en leuke story’s maken op Instagram. Maar verder is die tekenende, knutselende en tijdschriftjes-makende Eline heel ver weg. 

Creatieve zelf

Ik mis het. Want het zit ín mij. ‘Doe waar je als kind blij van werd’, zeggen ze altijd. Ik word blij van schrijven (en dus ook van mijn werk), maar ik kijk hele dagen naar een scherm en een knipperende cursor. Niet iets waar de tienjarige Eline heel gelukkig van zou worden, denk ik. En zo achter mijn beeldscherm kom ik niet per se op de meest baanbrekende ideeën. Tel daar mijn Instagramverslaving en doordeweekse Netflixavondjes bij op, en mijn creativiteit heeft een dieptepunt bereikt. En ja, ik kan ChatGPT vragen en binnen een paar seconden krijg ik dan een hele rits ideeën en verhalen in mijn schoot geworpen. Maar dat is nou net niet waar we als mensen van opknappen, denk ik.

En dus wil ik weer op zoek naar mijn creatieve zelf. Waarbij ik teken, verhalen bedenk, knip en plak, bruis van de ideeën, huppelend door het leven ga. Niet per se om daar een carrière in te beginnen (alhoewel ik ergens hoop dat ik de volgende Annie M.G. Schmidt of Charlotte Dematons ben), maar gewoon, om dat stukje van mezelf weer terug te vinden en het leven wat geïnspireerder en intentioneler aan te vliegen.

En dus wil ik weer op zoek naar mijn creatieve zelf. Waarbij ik teken, verhalen bedenk, knip en plak, bruis van de ideeën, huppelend door het leven ga.

Koningin van verandering

Ik las ergens over het boek The Artist’s Way van Julia Cameron, dat sinds de publicatie in 1991 miljoenen keren is verkocht. Het boek is eigenlijk meer een cursus, want door middel van essays en opdrachten ga je in twaalf weken zélf aan de slag om je creativiteit te (her)ontdekken. Kijk, precies waarnaar ik op zoek ben. Cameron (1948) was onder andere toneelschrijver en filmmaker en heeft jarenlang creativiteitsworkshops gegeven. Al haar kennis deelt ze in dit boek. En het belooft veel: door The New York Times wordt ze ‘de koningin van verandering’ genoemd.

Vol goede moed start ik het luisterboek, gratis te beluisteren via Spotify. Al snel kom ik erachter dat ik de papieren versie wil hebben, want het boek staat bomvol opdrachten, quotes en lijstjes die mijn onrustige brein niet kan onthouden. Ik scoor de Engelse versie in mijn favoriete boekwinkel. Laat de cursus maar beginnen.

Stel je open voor creativiteit

Al op de eerste pagina’s doet Cameron een groot inzicht uit de doeken. Als docent leert ze haar cursisten geen creativiteit aan – ze laat hen creatief zijn. Oftewel: iedereen is creatief, maar niet iedereen maakt er gebruik van. Net zoals bloed door je lichaam stroomt en niet iets is wat je hebt uitgevonden, is creativiteit een deel van je, en niet iets wat je moet uitvinden. En daarbij stelt Cameron de lezer ook gerust: wat je leeftijd of levenspad ook is, of kunst maken nu je beroep of hobby of droom is, het is nooit te laat of te egoïstisch of dom om aan je creativiteit te werken. Gelukkig, want voor mij voelt het soms alsof je dit als volwassene niet hoort te doen.

De ondertitel van het boek is ‘a spiritual path to higher creativity’. En al snel ontdek ik dat het inderdaad deels een spirituele insteek heeft. Cameron spreekt namelijk over God, ‘de Grote Schepper’, als bron van creativiteit. Om in dit concept mee te gaan hoef je overigens niet gelovig te zijn, stelt ze. Je kunt ‘God’ ook zien als een flow, energie, bron, hogere macht… Als christen vind ik het best aansprekend (en een beetje spannend) om de God van de Bijbel hierin te zien. Als we onszelf openstellen voor onze creativiteit, zo stelt Cameron, openen we onszelf voor de creativiteit van de Schepper – de Creator – in ons en in onze levens. Creativiteit is immers iets wat Hij in ons heeft gelegd. Mooi! Ik krijg nog meer zin om aan de slag te gaan. Tijd voor actie.

Tekst gaat hieronder verder

• Zanger Elbert Smelt kan niet niets doen: ‘Ik word soms gierend dol van mezelf’

  Klik hier

Morning pages en artist dates

Cameron werkt volgens twee basisprincipes: de morning pages en de artist dates. Iedere ochtend moet je drie pagina’s volschrijven, met wat je ook maar te binnen schiet. Je leest het niet terug, laat het aan niemand anders lezen – het is puur om je gedachten op te schrijven. Je kunt het dan ook niet fout doen. Grote kans dat je ze vult met to do’s, zorgen en irritaties. Al die ‘boze, zeurderige, kleine dingen’ staan tussen jou en je creativiteit in: door het van je af te schrijven, neem je creatieve blokkades weg. Ook leg je met de morning pages je innerlijke criticus het zwijgen op. Je geeft de kritische stem letterlijk een plek, en daardoor beïnvloedt het je werk minder. Bovendien kunnen er, juist door de vrije vorm van de morning pages, spontaan creatieve ingevingen ontstaan. Dat is de theorie, tenminste – ik ben benieuwd of het echt deze uitwerking heeft. Ik leg een schrift naast mijn bed en begin vol goede moed.

Daarnaast word je geacht elke week op een artist date te gaan: een mini-excursie om je innerlijke artiest te voeden. Net als dat je tijd doorbrengt met je geliefden, moet je dat ook doen met je innerlijke artiest, aldus Cameron. Een artist date is voor iedereen anders en kan van alles zijn: een mooie film kijken, naar het strand gaan, een museum bezoeken, of een boekwinkel. Ik heb al wat ideeën, en block elke week een tot twee uur in mijn agenda om op pad te gaan.

Magie van het moment

Om te kunnen creëren moeten we onze innerlijke bron blijven vullen, stelt Cameron. En daarvoor moeten we – en dit spreekt me enorm aan – oog voor detail blijven houden. Kunst kan heel groots, meeslepend en onbereikbaar lijken, maar het is één beeld dat of ervaring (denk aan een mooie bloem of een kus in je nek van een geliefde) die ons bijblijft en kunst kan worden. Zo had ik het nog nooit gezien! Het kunstenaarsbrein is het zintuiglijke brein, aldus Cameron. Zien, horen, ruiken, voelen en proeven: dát zijn de elementen van ‘magie’, en daarmee kun je kunst maken. En die magie zit in de kleine dingen, zoals groenten snijden of om je heen kijken in de bus. Als je het maar met aandacht doet.

Zien, horen, ruiken, voelen en proeven: dát zijn de elementen van ‘magie’, en daarmee kun je kunst maken.

En dat geloof ik meteen. Ik kom vaak op ideeën als ik aan het douchen, koken of autorijden ben. Heel gewone activiteiten die je op de automatische piloot doet. En vanaf het moment dat ik dit lees, ben ik extra alert op wat ik waarneem. Hoe glad en glimmend een paprika is. Hoe lekker die struik in de straat ruikt. De schaterlach van mijn baby, met haar net doorgekomen tandjes. Moet ik hier dan nu een kunstwerk van maken?

Jezelf serieus nemen

Naast de morning pages en artist dates is er voor elk van de twaalf weken een te lezen hoofdstuk met bijbehorende opdrachten. Over durf, scepticisme, schaamte, kritiek, ondergesneeuwde dromen, geld, perfectionisme – en alles wat je tegen kan houden om creatief te zijn. Het is een feest van herkenning. Cameron heeft het over schaduwartiesten, die wel wíllen schrijven, tekenen, acteren, musiceren of dansen, maar bang zijn om zichzelf serieus te nemen. En dat degenen die er wél iets mee doen, niet per se meer talent hebben, maar vooral durf. Ze spreekt moed in en tackelt perfectionisme door wijze inzichten (zoals ‘alles wat het waard is om te doen, is het ook waard om slecht te doen’). Ze leert hoe je met verlies moet omgaan – van hoop, aanzien, geld, zelfwaarde – en hoe je dat kunt veranderen in richtingaanwijzers.

Veel wijze woorden dus, die me doen nadenken over wat mij eigenlijk tegenhoudt. Ik kom erachter dat ik bang ben voor de mening van anderen. Dat ik niet interessant genoeg ben, dat anderen toch beter zijn. En dat ik geen prioriteit maak van creatief bezig zijn, wat in deze levensfase met jonge kinderen ook niet eenvoudig is. Maar dat dat ook een uitvlucht is, want áls ik tijd heb om ervoor te gaan zitten, is er wel een was op te vouwen of vaatwasser in te ruimen. Ook ontdek ik maar weer eens dat social media een enorme afleider zijn (maar daarover later meer). In haar boek duwt Cameron je in de richting van het dóén, met daarbij de extra dimensie dat de Schepper je geeft wat je nodig hebt voor je creatieve project.

Tekst gaat hieronder verder.

• Druk, druk, druk. Waarom hebben we altijd het gevoel dat we tijd tekortkomen?

  Klik hier

Smarties en glittersokken

Waar ik vooral veel plezier in heb, zijn de wekelijkse opdrachten. Die zijn niet standaard en saai: zo koop ik snoep dat ik vroeger lekker vond (Smarties!), schrijf ik een brief aan m’n tachtigjarige zelf, maak ik een plattegrond van mijn kinderkamer en denk ik na over wie ik bewonder. Er gaan wat kledingstukken de deur uit, ik koop nieuwe glittersokken en ik schrijf kaartjes naar vrienden. Tijdens mijn artist dates bezoek ik een tentoonstelling over Parijs, bouw ik een moddertorentje op het strand en drink ik koffie in een cafeetje. Steeds denk ik: wat dit ook oplevert voor mijn creativiteit, het is nu al zo’n leuke toevoeging aan mijn leven.

De morning pages schrijven blijkt moeilijker dan gedacht. Want mijn dochter – met haar halve tandjes – wordt vaak rond 06.00 uur wakker, en ik heb echt de energie niet om mijn wekker nog eerder te zetten. Maar terwijl zij haar ochtendfles in haar bedje drinkt, schrijf ik op haar kamer mijn eerste bladzijde vol. Elke regel is meegenomen, denk ik.

Geen nieuws en social media

Cameron tipt ook om een week lang een ‘reading deprivation’ te houden: een lees-stop. The Artist’s Way komt uit de jaren negentig, dus van social media was nog geen sprake. Zij heeft het over de krant, boeken en de radio – dat ‘lawaai’ kan je eigen inspiratie onder doen sneeuwen. Oef, dat is met de smartphone nog veel erger natuurlijk. Ik ga de uitdaging aan en verwijder voor een week Instagram van m’n telefoon, zet mijn meldingen van WhatsAppgroepen uit (tip!), volg het nieuws amper en probeer ook zo min mogelijk andere artikelen of boeken te lezen. En ja, dan ga je andere dingen doen. Een la uitmesten, wandelen, kleding uitzoeken. Helemaal offline ben ik niet, maar ik merk dat dit uitbannen van afleiding me toch wat ademruimte geeft.

En ja, dan ga je andere dingen doen. Een la uitmesten, wandelen, kleding uitzoeken.

Heeft het nut?

Het volgen van deze cursus verloopt een beetje rommelig, omdat de rest van mijn leven met werk, huishouden, sociale afspraken en afstreeplijstjes ook gewoon doorgaat. Ik pak het boek er af en toe bij, onderstreep dingen, doe opdrachten, ga op artist dates en struggel door de morning pages. Heeft het wel nut, vraag ik me regelmatig af.  

Maar langzaam merk ik dat ik steeds meer stilsta bij wat ik belangrijk vind en wat niet. Wat bij me past en wat ik misschien vaarwel kan zeggen, of dat nu over een vriendschap of over schoenen gaat. Aangemoedigd door het boek begin ik kleine dingen te veranderen in mijn omgeving. Ik verf de badkamer, doe spullen de deur uit die niet meer bij ons passen, draag gekleurde scrunchies in mijn haar in plaats van lelijke elastieken. We hebben de tv uit de woonkamer gehaald en halen ’m alleen tevoorschijn op de vrijdagavond (tv-avond). Met ons gezinnetje gaan we op mini-avonturen, zoals onderweg in een onbekend dorp een ijsje halen. Ik sta bewuster stil bij de mooie eigenschappen van mijn vrienden. Mijn schermtijd daalt drastisch en ik kook met meer plezier.

Mijn schermtijd daalt drastisch en ik kook met meer plezier.

En ondertussen merk ik dat ik ook wat meer ga creëren. Na het spitsuur met de kinderen pak ik in plaats van mijn telefoon, nu vaker mijn schetsboekje erbij. In een kwartier kan ik een tekening maken van die stokroos die ik tegenkwam, en een mooie schelp die ik vond op het strand. Ik durf mijn Substack-blog nieuw leven in te blazen en zelfs te delen. Overal om me heen poppen verhaaltjes op. Wat als de speelgoedtijger van mijn zoontje echt in de keukenla moet leven, en zijn er vogels die van de ene naar de andere kant over de draden van zendmasten wandelen? Voor de bruiloft van een vriendin teken ik een kaartje in plaats van dat ik een gekochte kaart uit de kast pak. En voor Vaderdag maak ik een snelle waterverftekening voor mijn man, met de voetjes van de kinderen erin verwerkt. Geen meesterwerken, maar dat hoeft ook niet.

Keep creating

Een van mijn favoriete zangeressen, Emma Nissen, vertelde laatst tijdens een concert hoe ze door God geïnspireerd wordt bij het schrijven van haar liedjes. Op een gegeven moment zei ze: ‘Keep creating, love out loud. You never know who might need it.’ En dat was weer een extra motivatie om die kleine, magische momenten op te merken, en daar iets moois mee te doen.

Ik ben in deze weken niet veranderd in een potentiële Annie M.G. Schmidt of Charlotte Dematons. Ik heb ook nog geen uren geknutseld, geschreven of getekend. Maar langzaam sijpelt er meer creativiteit in mijn dag. En geniet ik vooral bewuster van het leven, en denk ik meer en intentioneler na over mijn keuzes en tijdsbesteding. In die zin heeft de ‘koningin van verandering’ de verwachtingen waargemaakt.