‘Pas toen hij probeerde mij te wurgen wist ik: dit moet stoppen’

Wanneer ik in contact kom met het expertisecentrum Fier in Leeuwarden moet ik al meteen afrekenen met mijn eigen ideeën. Hier zitten zeker niet alleen maar vrouwen die in het geheim worden opgevangen. Het staat de cliënten vrij om het gebouw De Veilige Veste in en uit te lopen. Ook zijn er geheime locaties. Persvoorlichter Willemijn: “Slachtoffers hoeven zich niet te schamen en mogen zich laten zien. Dat is onze boodschap. En wat je hebt meegemaakt definieert niet wie je bent. Dat vinden wij een heel belangrijke les. Je bent zoveel meer dan een slachtoffer van uitbuiting, misbruik of geweld. Als het ook maar enigszins kan, willen we de situatie voor onze cliënten ook zo veel mogelijk normaliseren. Dat betekent bijvoorbeeld dat jongeren naar school gaan, anderen naar hun werk en dat we gezonde vriendschappen stimuleren. We willen dat hun basisleefklimaat stevig en veilig wordt ingericht.”

Tekst gaat verder onder het kader.

Geen doorsnee tiener

In de kantine van een van de gebouwen van Fier zit Benjamin. Hij woont op een geheime locatie samen met andere jongens tussen de 12 en 23 jaar die te maken hebben (gehad) met misbruik, geweld en bedreiging. Ik krijg al snel een brok in mijn keel als ik hoor wat hij heeft meegemaakt. Vijftien is hij pas en nu al zit hij hier bij Fier om hulp te krijgen bij zijn problemen. Benjamin kan niet meer terug naar zijn pleeggezin. Dat nieuws hakte er bij hem keihard in. En hij was al zo verdrietig, want zijn oma overleed toen hij bij Fier zat. Hij heeft geen afscheid kunnen nemen. Het is niet voor het eerst dat hij zijn gezin verliest. Hij vertelt dat zijn ouders niet voor hem en zijn zusje konden zorgen vanwege psychische problemen. Zijn vader heeft hem op jonge leeftijd seksueel misbruikt en later zelfmoord gepleegd.

Het is nauwelijks voor te stellen wat hij allemaal heeft moeten meemaken. Daar word ik echt even stil van. Tijdens het gesprek is Benjamin rustig, maar niet bedeesd. Ik ben onder de indruk van hoe hij het verwoordt en ook over hoe hard hij werkt. Van zijn pleegbroer kreeg hij de wijze les mee dat je geen half werk moet leveren en gewoon door moet gaan. Dat motto heeft hij ter harte genomen. Hij woont bij Fier en doet een versnelde opleiding, heeft een bijbaantje en volgt volop therapie. Benjamin heeft al zo veel ellende meegemaakt, maar hij heeft ook een doel. Hij vertelt dat hij iets terug wil doen voor de maatschappij. Hij wil bij de politie. “Ik wil iets goeds doen, eigenlijk net zoals het pleeggezin deed toen ze mij een veilig huis gaven.” Ik kijk naar Benjamin. Met gel in zijn haren, lichte ogen en een crèmekleurige capuchontrui ziet hij eruit als een doorsnee tiener. Ik vraag hem waar hij de kracht vandaan haalt om door te gaan. Daar hoeft hij niet lang over na te denken. “Muziek is mijn uitlaatklep”, zegt hij lachend. Hij pakt zijn telefoon en scrolt door zijn playlists. Enthousiast vertelt Benjamin dat hij binnenkort naar een concert van zijn favoriete artiest gaat. Gewoon, zoals iedere andere tiener dat ook zou doen. Ook is hij aan het kijken of hij straks begeleid kan wonen. Het liefst een beetje in de buurt van de politieschool. Het doet me goed om te horen dat hij zo positief kan blijven terwijl hij op een geheime locatie woont, zich ontzettend alleen voelt en keihard werkt aan zijn problemen. De dagelijkse therapie die hij volgt, is gericht op beter om te gaan met zijn woede, om ‘nee’ te zeggen en om voor zichzelf op te komen. Benjamin is blij dat hij bij Fier wordt geholpen. Dat is ook wat hij anderen wil meegeven: blijf niet met je problemen rondlopen, maar zoek hulp.

Tekst gaat verder onder het kader.

Als ik hem vraag hoe hij de feestdagen doorbrengt, zegt hij dat hij hier blijft, bij Fier. Waarom Benjamin niet meer welkom is bij zijn pleeggezin, blijft onbekend. We gaan er niet dieper op in, omdat ik niet wil dat hij zich ongemakkelijk gaat voelen tijdens ons gesprek. Benjamin vertelt dat er een kerstdiner op de woongroep is en dat ze ook spelletjes spelen. “Ik heb geen keuze in hoe ik de feestdagen vier. Ik ben gewend om samen te zijn met mijn pleeggezin, met de mensen van wie ik houd. Nu moet ik het vieren met de mensen met wie ik op de groep zit. Gelukkig is het wel een hechte club en bouwen we ook een band met elkaar op. De sfeer is goed. Ik denk dat de feestdagen in ieder geval beter worden dan vorig jaar. Toen zat ik nog op een andere plek op een gesloten crisisafdeling.”

Van groep naar groep

Ik maak kennis met Melissa. Zij woont op een groep speciaal voor jonge moeders die te maken hebben (gehad) met geweld. Voor Melissa is het alweer de vijftiende groep. Ze geeft aan dat ze eigenlijk wel klaar is met alle hulp. Ze kan niet wachten tot ze op zichzelf kan wonen, samen met haar dochter. Ruim anderhalf jaar woont ze hier. Thuis had ze altijd enorme ruzies met haar moeder en stiefvader. Dat ging er heftig aan toe en regelmatig werd de politie ingeschakeld. Ook was wonen bij haar vriend, de vader van haar dochter, geen optie omdat hij in de gevangenis zit. Daarom werd besloten dat het voor haar als jonge moeder en haar kind beter was om bij Fier te blijven.

Melissa zit tegenover mij in een stoel. Ze heeft veel tijd besteed aan haar make-up en haar haren vallen glanzend over haar schouder. In haar armen knuffelt ze met haar dreumes. In sneltreinvaart vertelt ze mij over de uitdagingen in haar leven. “Vroeger dacht ik dat ik nooit wat mocht van mijn moeder en dat ze enorm streng was. Ik leefde pas op als er sensatie was, zoals een heftige ruzie en geschreeuw. Als klein kind had ik al driftbuien. Dat kwam waarschijnlijk doordat ik geen vader had, vaak verhuisde en het idee had dat iedereen mij lelijk, stom en niet leuk vond. Thuis wonen was geen optie. Jeugdzorg heeft mij als een skippybal op ontzettend veel verschillende groepen door het hele land geplaatst. Ik denk dat ik 12 was toen het steeds slechter ging. Ik begon drugs te gebruiken omdat ik mij cool voelde en bij een vriendengroep wilde horen. Mijn leven draaide om stappen, vriendjes, drugs en criminaliteit. Ik deed me anders voor dan ik echt was. In die tijd raakte ik al mijn familie en vrienden kwijt. Ik was boos op iedereen en kwam in de jeugdzorg terecht, op een gesloten afdeling. Daar heb ik twee jaar gezeten omdat er nergens anders plek was.

Tekst gaat verder onder het kader.

Hoewel ik altijd jong moeder wilde worden, was ik wel wat aan de vroege kant. Toch heb ik geen spijt. Ik ben blij dat het mij is gegund om moeder te zijn. Sinds ik mijn dochter heb, heb ik drugs, slechte mensen en al die ellende achter mij gelaten. Ik heb ook echt meer respect voor mijn moeder gekregen. Zo begrijp ik nu haar intentie om mij te beschermen. Er is echt zo veel veranderd na mijn bevalling. Sinds ik bij Fier woon, is het contact met mijn moeder hersteld. Ze was zelfs bij de bevalling en hielp bij de verzorging. Ik heb mijn problemen overwonnen en dat heb ik zelf gedaan. Door alles wat er is gebeurd heb ik een vertrouwens-issue, maar daar wil ik nu geen hulp bij.” Ik vraag Melissa wat haar perspectief is. “Het was nooit de bedoeling dat ik zo lang bij Fier zou blijven, maar er zijn wachtlijsten. Zodra het kan, ga ik met mijn dochter naar een eigen plek. En deze Kerst? Die vier ik dit jaar lekker thuis bij mijn moeder.”

Mini-familie

Groepsbehandelaar Femke werkt met de feestdagen op de groep waar Melissa woont. Ze staat dan klaar om de jonge moeders en de kinderen te ondersteunen. “De meiden die hier zitten, hebben veel meegemaakt en – hoewel vertrouwen winnen lastig is – uiteindelijk is het mooi wanneer je diepe gesprekken kunt voeren. Als social worker merk ik vooral dat in de nacht, wanneer het stil is, de ruimte ontstaat om na te denken over wat er is gebeurd. We stemmen met de moeder af wat ze fijn vindt qua ondersteuning. Soms nemen we de baby over, voeren een gesprek of komen even bij ze zitten. De meeste meiden zijn hier omdat ze uit een afhankelijkheidsrelatie komen. Ze vrezen voor hun veiligheid. Bijvoorbeeld omdat ze als ongetrouwde vrouw een kind hebben gekregen. In sommige culturen speelt eerwraak. Het zijn dan de ouders die alles doen om de eer van de familie te herstellen. Ze zijn zelfs bereid tot moord op hun eigen kind. Wij zorgen dat de meiden hier veilig zitten en helpen hen hun leven op orde te krijgen. Ze krijgen bijvoorbeeld traumabehandeling en we werken aan hun zelfvertrouwen. Ons doel is om ervoor te zorgen dat de jonge moeders zelfstandig hun eigen leven kunnen leiden. Daar bereiden we ze op voor. Denk bijvoorbeeld aan lessen over hoe ze hun financiën op orde krijgen of tips om een band op te bouwen met hun kindje. Laatst zei een van de meiden tegen ons: ‘Jullie zijn mijn mini-familie, want verder heb ik helemaal niemand meer.’ Daar word ik dan wel stil van.”

Agressieve relatie

Om de cliënten houvast te geven is er ook een mogelijkheid om bij Fier werkervaring op te doen en diploma’s te halen. Zo bakt Saar nu kerstkoekjes in de Blooming Bakery. De begeleiders vertellen dat het haar een doel geeft en dat ze kan werken aan haar zelfvertrouwen. Dat is hard nodig, want Saar zat jarenlang in een agressieve relatie. Ze kreeg stelselmatig van haar ex te horen dat ze niets waard was. Haar verhaal raakt me. Niet alleen legt ze heel goed uit hoe verstikkend haar ex was, ook ziet ze zelf in dat ze erg afhankelijk was. Ze hunkerde zo naar zijn liefde dat ze – tegen beter weten in – steeds weer naar hem terugkeerde. Hij was manipulatief, zette haar onder druk, isoleerde haar en alles moest op zijn manier. Even te laat het eten op tafel? Een bord iets te hard neergezet? Het kon voor haar gewelddadige ex een aanleiding zijn om te ontploffen. Harde woorden en spullen vlogen door de kamer. De politie kwam wel vijftig keer langs, maar Saar wilde geen aangifte doen. Ze hield van haar ex. Agenten zagen dat het zo niet langer ging en deden zelf aangifte. Twee jaar lang duurde het voordat ze uit de situatie werd gehaald.

“Ik hoopte altijd dat hij zou veranderen; bovendien was ik huiselijk geweld gewend en wist ik niet beter. Het lukte mij maar niet om van hem los te komen. Pas toen hij probeerde mij te wurgen wist ik: dit moet stoppen. Ik wist alleen niet hoe. Toen ik hier bij Fier kwam, bleek dat ik verslaafd was aan mijn ex en zijn aandacht. Eindelijk heb ik nu sinds een paar maanden het contact helemaal gestopt. Dat is wel een opluchting”, zegt ze monter.

Als we samen koekjes aan het bakken zijn en deze bestrooien met amandelschaafsel vertelt Saar dat het nu echt goed met haar gaat. “Ik heb mijn intensieve traumabehandeling afgerond en EMDR gehad. Dat heeft allemaal geholpen. Ik heb nu het vertrouwen dat ik sterk genoeg ben om niet meer terug te gaan naar mijn ex. Binnenkort ga ik op mezelf wonen”, zegt ze stralend. “Daar kijk ik enorm naar uit. Ik mag al heel snel een bezichtiging doen. Mijn wens om in mijn eigen huis Kerst te vieren lijkt dit jaar uit te komen.” Wanneer ik afscheid neem van Saar, wens ik haar alle kracht toe om verder te gaan. Ik hoop dat er een moment komt waarop de zwaarte van alledag van haar schouders valt, en zij en de anderen niet langer hoeven te strijden. Dat er eindelijk ruimte ontstaat voor rust en lichtere dagen.

Sociaal

De Blooming Bakery van Fier is een sociale onderneming waar cliënten zichzelf kunnen ontwikkelen onder begeleiding van leermeesters. Kijk op bloomingbakery.nl/bestellen om iets lekkers uit de bakkerij te bestellen of laat het opsturen als brievenbuscadeautje. De vestigingen zijn te vinden in Leeuwarden en Capelle aan den IJssel.

Tekst: Jessica de Jong-Visser
Beeld: Nathalie van der Straten
Visagie: Très Jolie Visagie