EO-pre­sen­ta­tri­ce Anne Appelo over haar moeder: ‘Ik denk dat ik meer in haar geloof dan zij in zichzelf’

“Ik was 44 toen Anne werd geboren”, vertelt Anne’s moeder Aleike glunderend. “Ze was een enorm cadeau voor me.” Hoewel Anne zeer welkom was, waren de eerste jaren van haar jeugd niet makkelijk. Toen ze nog maar een jaar oud was, verdween haar vader, een politiek vluchteling uit Congo, uit haar leven. Ze vertelt: “Er heerste best veel angst in ons gezin. Mijn ouders waren uit elkaar en mijn vader moest het land uit. Hij dreigde bij mijn moeder dat als hij mij niet mocht hebben, zij mij ook niet mocht houden. Mijn moeder wist niet of hij ons echt iets zou aandoen, maar er was wel een risico dat serieus genomen moest worden. Ik was nog maar heel jong toen we een week moesten onderduiken. Als ik bij mijn basisschool een donkere man zag – die had je in Kampen niet zoveel – dacht ik altijd gelijk: o jee, dat zou mijn vader toch niet zijn?”

Hoewel de dreiging altijd op de achtergrond aanwezig was, lukte het Anne als kind steeds beter om de angst los te laten. “Ik durfde op de peuterspeelzaal mijn mond niet open te doen, ik kon altijd behoorlijk de kat uit de boom kijken. Mijn familie was mijn safe place. Maar ik herinner me dat naarmate ik ouder werd, ik me steeds vrijer voelde en lekker kon spelen.” Van die verlegen kant zie je bij Anne nu weinig meer terug. “Op een gegeven moment ging de knop om. Ik was klaar met dat angstige, verlegen meisje. Zingen heeft me hier heel erg bij geholpen. Hiermee liet ik letterlijk mijn stem horen en mezelf zien.” Haar moeder Aleike herkent dit: “Op het podium bloeide ze op. Het heeft haar bevrijd, ze verschuilde zich niet langer. Het is heel mooi om te zien hoe je kind zich ontwikkelt. Anne was ons zonnetje in huis.”

Ruimte innemen

Anne heeft van haar moeder altijd de kans gekregen om haar zang- en acteertalent te ontwikkelen. “Ik weet nog dat ik heel jong was,” mijmert Anne, “echt nog maar een jaar of drie, dat ik samen met mijn zus en moeder ‘I Will Always Love You’ van Whitney Houston zong. Ook was ik enorme fan van The Lion King, mijn hele kamer hing vol met posters. Jaren later zong ik ‘I Will Always Love You’ in de musical Bodyguard en speelde ik in The Lion King. Het was een meisjesdroom die uitkwam. Het heeft me heel erg geholpen dat ik van mijn moeder de ruimte kreeg. Zij geloofde vaak nog meer in mij dan ik in mezelf. Dat gaf me veel vertrouwen. Grappig, ik denk dat het andersom net zo is: dat ik meer in mijn moeder geloof dan zij in zichzelf.” Aleike: “Ja, ik heb heel erg aan mezelf moeten werken en heb een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Ik heb in mijn leven zware momenten gekend, maar ik heb leren leven met mijn verleden in plaats van te overleven. Nu mag ik steeds meer ontdekken wie ik zelf ben. Dat kan dus gewoon, op je 77e.

Ik houd bijvoorbeeld, net als Anne, heel erg van zingen. Als ik haar vroeger naar bed bracht, dan gaven we altijd een heel concert voor het slapengaan. We zongen heel veel liedjes. Eerste stem, tweede stem, het ging allemaal door elkaar. Ik vond het heerlijk. Dat duurde een hele tijd. Ik vind het geweldig dat Anne haar droom kon volgen en er ook haar beroep van heeft kunnen maken. De keuze voor mijn beroep als verpleegkundige heb ik in onvrijheid gemaakt. Heel geleidelijk ben ik nu aan het ontdekken wie ik ben als ik werkelijk leef. Ik kan daardoor de liedjes, verhalen, gedichten en illustraties die ik maakte eindelijk de juiste aandacht en waarde geven. Voorheen kon ik dat niet, omdat ik al mijn energie nodig had om te overleven, nu mag het leven in en van mij tevoorschijn komen. Wie weet wat ik er nog mee ga doen als de tijd me gegeven is. Ik vind het zo mooi dat Anne al veel eerder mocht gaan leven, in plaats van overleven.”

“Ik heb veel met mijn moeder gesproken over therapeutische processen in de laatste jaren”, gaat Anne verder. “Mijn moeder heeft namelijk een groot gedeelte van haar leven therapie gehad. Daarin heeft ze veel morgen leren en daardoor ook veel kunnen keren. Ik ging daar bewust mee aan de slag. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in iemands eigen achtergrond en ontwikkeling. Waar komen bepaalde patronen vandaan? Waarom kijk je op een bepaalde manier naar verschillende dingen. De gesprekken hierover hebben onze band enorm verrijkt. We konden de mooie dingen bespreken, maar ook de moeilijke.” Tegen haar moeder: “Ik denk, mam, dat ik bijna met niemand zo goed kan praten als met jou. Wij bespreken eigenlijk alles, niets is te gek. Jij weet heel veel van mij. En ik denk dat jij mij het meest te geven hebt als je mij jouw volwaardige ‘ik’ laat zien, niet vanuit oude pijn en angsten, maar vanuit wie jij bent met alles wat je in je hebt.” Dit ontroert Aleike: “Mijn hele leven heb ik het gevoel gehad dat ik niet gezien mocht worden. Nu nodigt Anne me uit dat ik mag zijn wie ik ben. Zij ziet mij. Dat is toch prachtig?”

Tekst gaat verder onder de afbeeldingen.

Opgroeien zonder vader

Anne heeft twee oudere zussen, die haar moeder kreeg uit een eerder huwelijk. “Mijn zussen waren twaalf en zestien toen ik werd geboren, ik had dus eigenlijk drie moeders”, grapt Anne. Dat Anne is opgegroeid zonder vader, heeft haar zonder meer gevormd. “Wij waren natuurlijk met alleen maar meiden, zelfs onze poes was een vrouwtje! Als ik bij een vriendinnetje at, en er zat een vader aan tafel, dan was dat vreemd voor mij. Doordat mijn vader afwezig was, en misschien ook wel door de dreiging die er vroeger hing, heb ik moeite gehad om mannen te vertrouwen. Daar ben ik wel in gegroeid hoor, ook dankzij de relaties die ik heb gehad. Maar me echt helemaal veilig voelen bij iemand gaat gewoon niet vanzelf.” Aleike licht dit toe: “Ik heb daarin misschien ook wat van mijn eigen angsten doorgegeven, doordat ik zelf ook in een onveilige situatie ben grootgebracht. Toen de meiden nog jong waren, was ik nog lang niet waar ik nu ben. Er is zo veel gebeurd in mijn leven, door mijn eigen verleden was ik vervreemd geraakt van mezelf. Als ik angstig was, dan waren mijn dochters er voor me, jong als ze waren. Ik heb me er wel schuldig over gevoeld dat ik er niet altijd voor ze kon zijn. Later hebben we daar veel over gepraat en heb ik mijn kinderen om vergeving gevraagd en die ook gekregen.”

Anne: “Als tiener kon ik best botsen met mijn moeder, maar ik heb haar nooit iets kwalijk genomen. Ik heb altijd kunnen zien: dit is niet echt wie ze is. Mijn moeder heeft in haar leven veel zware trauma’s meegemaakt en was alleenstaande moeder van drie dochters. Nou, ik geef het je te doen. Ze deed het beste wat in haar vermogen lag, ik weet niet of het mij zou lukken als ik in haar schoenen stond. Gelukkig kan Aleike, omdat er vergeving is, haar schuldgevoel loslaten. Ze mocht leren dat je het leven in gebrokenheid mag en kunt keren. Ook leerde ze om liefdevol te zijn voor het getraumatiseerde kind in haar.”

Het kleine zusje

Lange tijd was Anne ‘het kleine zusje’ thuis, maar nu zij en haar zussen allemaal volwassen zijn, is dat verschil weggevallen. Aleike: “Doordat die andere meiden een stuk ouder zijn, konden zij soms dingen doen met Anne die ik niet kon. Ik had bijvoorbeeld maar weinig geld. Toen zij wat ouder waren, namen ze Anne weleens mee naar het zwembad of op vakantie naar het buitenland. Hiermee ontlastten ze mij een beetje.”

“Onze band is heel sterk geworden, we zijn behoorlijk close met elkaar”, gaat Anne verder. “We hebben nauw contact en met z’n drieën kijken we een beetje naar m’n moeder om. Dat beschermende zat er als kind al in, daarin was ik heel jong volwassen. Dat heeft grotendeels natuurlijk met onze geschiedenis te maken.”

Aleike herkent dit en richt zich tot haar dochter: “Je mag best weten, Anne, dat ik het fijn vind dat jij mij soms belt in plaats van andersom. Ik bel niet zoveel, want jij bent natuurlijk altijd druk.” Anne, ietwat verontwaardigd: “Nou, mam, jij mag altijd bellen, hoor! Dit is misschien wel kenmerkend voor jou, dat je niet zoveel ruimte in durft te nemen. Ik wil je aanmoedigen om niet te bescheiden te zijn.” Aleike: “Echt? Ik vind het heel mooi dat je dit zegt. En dan ga ik je nu iedere dag bellen, haha!” Anne, lachend: “Hm, misschien had ik het toch niet moeten zeggen.” Aleike: “Zonder gekheid: ik vind het mooi hoe je kinderen je kunnen spiegelen. Dankzij mijn dochters ben ik me van veel dingen in het leven bewust geworden die ik niet van mezelf wist. Soms belt Anne me op, precies op het moment dat ik het nodig heb, en dan zegt ze de juiste dingen. Blijkbaar voelt ze dit intuïtief aan. Dit vind ik heel bijzonder en waardevol. Ik ervaar daarin leiding van God.” Anne: “Ik ben vrij nuchter en me hier niet zo van bewust. Maar ik geloof wel dat toeval niet bestaat. Ik vind het fijn dat mijn moeder dit zo ervaart.”

Rode draad

Haar overtuiging dat toeval niet bestaat, schrijft Anne toe aan haar geloof in God. “Dat is altijd een rode draad in mijn leven geweest. Mijn moeder gaf het mij van jongs af aan al mee. Dan riep ze me na dat ze van me hield, maar dat God nóg meer van me hield. Ik vind mijn werk fantastisch en wil dat graag mijn hele leven blijven doen als het kan, maar het is niet het allerbelangrijkste. Ik zie mijn werk meer als een manier om uit te delen van wat ik heb ontvangen. De bron waaruit ik put is mijn geloof. Dat is mijn basis, wat mij overeind heeft doen staan en wat mij heeft gemaakt tot wie ik nu ben. Vaak zijn mensen onder de indruk van wat ik doe. Maar het is ook maar gewoon iets. Het is niet het belangrijkste. Echt contact met iemand maken is voor mij de essentie van het geloof. Verder is het niet aan mij, ik hoef niet met een Bijbel in de hand te evangeliseren. God doet zijn werk wel door mij heen.”

Als presentatrice van kinderprogramma’s heeft Anne in haar werk veel met kinderen te maken. “Dat is een beetje een terugkerend thema in mijn leven”, vertelt ze lachend. “Ik vind kinderen heel leuk. Ik paste vroeger al veel op. Ik had, en heb, vaak veel kinderen om mij heen. Ik vind het heel tof om voor en met kinderen te werken. Ze zijn heel puur, je weet nooit wat je kunt verwachten en moet inspelen op wat je van ze terugkrijgt. Het houdt het eerlijk en fris. Soms voel ik mezelf ook nog gewoon een kind en vind ik mezelf totaal niet volwassen. Maar ik vind het juist mooi als je als volwassene iets vasthoudt van dat pure, onbevangene wat kinderen hebben.” Of ze er zelf van droomt om moeder te worden? “Ik weet het niet. Vroeger dacht ik altijd van wel, maar ik weet natuurlijk helemaal niet of het wel voor mij bestemd is. Ik vertrouw erop dat als het zo moet zijn, dat moment dan wel komt.”

In het nu leven

Anne koestert nu vooral de band die ze zelf als dochter heeft met haar moeder. Want ondanks dat het niet altijd gemakkelijk was, is ze dol op haar moeder. “Hoe ouder ik word, hoe meer we met elkaar delen. Het brengt ons dichter bij elkaar. Ik gun haar dat ze er plezier in heeft om zichzelf te herontdekken. Ik weet uit eigen ervaring namelijk hoe gelukkig dat je kan maken. Daarbij wil ik niet te veel in het verleden blijven hangen, maar in het ‘nu’ leven. Mijn moeder is een levendig mens, ze heeft veel energie. Ze is misschien een beetje chaotisch, maar ze is ook heel betrokken, liefdevol en zorgzaam. En ze heeft humor, ook al snap ik niet al haar grapjes, haha. Ze staat positief in het leven.” Aleike, opnieuw geraakt: “Dat is heel bijzonder om te horen, je zegt heel mooie dingen. Liefdevol, dat wil ik heel graag zijn. En zo zie je me dus ook. Ik ben er een beetje van onder de indruk dat dit het beeld is dat je van me hebt.”

“Ik ben me ervan bewust dat de band die mijn moeder en ik hebben heel bijzonder is”, besluit Anne. “Dat is bij veel mensen wel anders. Door alles heen was er altijd zo veel liefde. Er kan van alles gebeuren, het kan stormen, alles kan op z’n kop komen te staan, maar als de liefde er is, kun je alles aan.”

Tekst: Francien van der Valk