40 manieren om de veer­tig­da­gen­tijd te vieren

Het begin: Aswoensdag

Als mensen hebben we zo’n jaarlijkse periode nodig. Als je het leven maar gewoon door laat denderen, raak je op een gegeven moment het contact kwijt met jezelf en de ander. Onze wereld kent zo ontzettend veel prikkels, dat we voortdurend worden afgeleid en van de wijs gebracht. Die lopende machine moet soms even tot stilstand worden gebracht. Op Aswoensdag, veertig dagen voor Pasen, kun je daar stappen toe zetten. Die dag vormt het startschot voor de broodnodige weken van herbezinning. Wat laat je achter, wat zoek je op, wat ga je blijvend anders doen, wat ga je versterken?

Een mooi katholiek gebruik is om tegen het einde van elke veertigdagentijd een palmtakje in je huis te zetten. Elke dag kijkt het palmtakje mee met jouw leven en is het getuige van alle routine, rouw, sleur, plezier, gesprekken. Vervolgens breekt de vólgende veertigdagentijd aan, en wordt het takje verbrand. Met de as tekent de voorganger in de kerk een kruisje op je voorhoofd. Het jaar is voorbij, met alle moois en lelijks. Het jaar heeft je getekend, je draagt het met je mee, maar je kijkt ook vooruit: een nieuw jaar breekt aan en dat jaar wordt niet hetzelfde als het voorgaande.

Veertig dagen reiniging

De Bijbel staat vol met veertigdagentijden. Voordat Jezus de mensen begon te onderwijzen, is Hij bijvoorbeeld veertig dagen in de woestijn geweest. Hij vastte daar al die tijd. Hij leefde dicht bij de natuur, tussen de wilde dieren. Daar in de woestijn werd Hij door de duivel op de proef gesteld: die wilde Jezus verleiden om voor het makkelijke, maar verkeerde pad te kiezen. Het pad van hebzucht en macht. Jezus weerstond die verleidingen en keerde weer terug de maatschappij in. Vanaf dat moment zat er een duidelijke richting in zijn leven en werk. Hij was nog niet terug of Hij begon al zijn beroemdste speech uit te spreken, de Bergrede.

Een veertigdagentijd kan ook iets reinigends hebben. Iets van een grote schoonmaak. Op een dag werd de profeet Jona door God naar de stad Nineve gestuurd. Dat was het centrum van een groot rijk dat veel oorlog voerde en gewelddadige veroveringen plande. “Nog veertig dagen, dan wordt Nineve weggevaagd!” roept Jona. Maar iedereen in Nineve, van de koning in het paleis tot en met de huisdieren, begint te vasten en doet boete. Ze beseffen dat ze te gewelddadig in het leven hebben gestaan, en gebruiken het ultimatum van Jona dat ze hebben gehoord, die veertig dagen, om hun leven te beteren. Na die vastentijd besluit God de stad toch te sparen.

Je leven beteren

Op diezelfde manier kunnen ook wij elk jaar wel een miniatuurversie van Nineve’s vastentijd gebruiken. Wat hebben wij niet goed gedaan? Welke ongezonde patronen zijn er geslopen in onze relaties, werkwijze en levensstijl? Als je jezelf veertig dagen pauzeert, kun je je, met een zwaar woord, bekeren van alles wat er is ontspoord in het afgelopen jaar. De truc is om dat, net als de mensen in Nineve, als een kans te zien. De wereld kán mooier worden en wij kunnen en mogen onderdeel van dat proces worden. Gods armen staan wagenwijd open voor iedereen die, hoe strompelend het ook moge zijn, het juiste pad probeert te bewandelen.

De invloedrijke Amerikaanse klimaatwetenschapper Katharine Hayhoe geeft als tip: verander elk jaar twee dingen aan jouw manier van doen. Aan het einde van de rit zul je zien dat die kleine veranderingen veel verschil hebben gemaakt. Voor mij is dat een vormende aanbeveling geweest: elk jaar probeer ik in de vastentijd veranderingen door te voeren die van mij blijvend een beter mens maken. Niet omdat ik perfect kan worden, maar wel omdat ik hoop dat er een positieve ontwikkeling zit in de manier waarop ik door de wereld ga. Het moet de goede kant op gaan.

God ontmoeten

Maar het kan ook anders werken voor jou. Misschien loopt je alledaagse leven eigenlijk wel goed, maar is het nodig dat je af en toe uit je sleur wordt opgetild om weer bij je bron te komen – verbinding met God. Dat is wat Mozes heeft meegemaakt. Hij is op een gegeven moment veertig dagen en nachten op een berg. Het is het moment dat God de tien geboden aan zijn volk doorgaf. In die periode was God dichter bij de mens dan in welke andere fase van het Oude Testament dan ook. Maar daarvoor had Mozes wel die veertigdagentijd nodig.

Terwijl Mozes daar boven was, had hij geen contact met andere mensen. Hij kon niets doen voor zijn eten en drinken en voor de economie. Er werd niets van hem verwacht, hij hoefde niets te regelen. Er was geen enkele afleiding; Mozes had het gewone leven voor veertig dagen afgezworen. Juist in dat loslaten school een enorm geheim, want in de leegte die in Mozes’ agenda was ontstaan, bleek God te verschijnen. De stilte op de berg bevatte Gods stem. De eenzaamheid van Mozes bood ruimte voor een ontmoeting met de Allerhoogste. Ook dat is een invulling van de veertigdagentijd: vaker nee zeggen tegen dingen, en bidden of er daardoor ruimte mag komen voor meer verbinding met God.

Hoe doe je dat, die veertigdagentijd?

Het kan dus een rijke tijd worden, deze periode. Maar hoe geef je het concreet vorm? Hoe maak je schoon schip, zoals ze in Nineve deden? Hoe kom je los van de sleur, zoals Mozes op de berg? Hoe ga je de confrontatie aan met je demonen, zoals Jezus in de woestijn? Hierna staan veertig tips voor deze periode. Kies er twee die goed bij je passen of voer ze alle veertig uit.

1. Bewuster ademen

Begin met diepe ademhalingen. Merk je eigen gedachten op en laat ze verder rustig voorbijgaan. Probeer in het moment te leven. Je bent hier en nu. Je markeert met dit ritueel een overgang tussen wat er was en wat er nog gaat komen.

2. Werk aan een dagboek of schetsboek

Al schrijvend of tekenend kun je erachter komen wat er precies in je leven speelt, en wat jou echt bezighoudt. Het helpt je om bewust te leven.

3. Dankbaarheid

Wat is er allemaal mooi in jouw leven? Schrijf het op of benoem het hardop. Spreek je dankbaarheid uit waar anderen bij zijn, of in een dankgebed naar God. Soms staan we te weinig stil bij de zegeningen die we al hebben.

4. Schrijf je lasten van je af

Wat houdt jou te veel bezig, welke last draag je op je rug? Wat weerhoudt jou van het goede leven, welke zorgen vormen een blok aan je been? Schrijf het op een briefje en verscheur het, verbrand het, eet het voor mijn part op – weg ermee!

5. ‘En vergeef ons onze schulden, zoals ook wij onze schuldenaars vergeven’

Deze zin komt uit het Onze Vader, het gebed dat Jezus zijn leerlingen leert. Waar in jouw leven staan nog rekeningen open? Waarvoor heb jij vergeving nodig? Wie staat nog bij jou in het krijt? Bid hiervoor, en ga bij jezelf na of er actie nodig en mogelijk is.

6. Wandel

Zoek de stilte op door in de natuur te wandelen. Of steek juist je handen uit de mouwen en werk aan het groen. Verbind jezelf weer met de schepping, geniet van het moois wat de aarde te bieden heeft.

7. Eet bewust

Niet gehaast. Ook niet makkelijk en gedachteloos. Niet op de bank voor de tv. Aan een gedekte tafel, met zorgvuldig uitgezocht en voorbereid eten. Proef elke hap. ‘Geef ons heden ons dagelijks brood’, leerde Jezus ons bidden. Spreek een dankgebed uit voordat je begint. Voedsel is niet vanzelfsprekend.

8. Onderzoek je relaties

Misschien helpt het om ze uit te tekenen: Welke mensen staan er dicht bij je? Van wie ben je een beetje vervreemd geraakt? Wie wil je terug in je leven en wie is in je leven eigenlijk té aanwezig, of op een verkeerde manier?

9. Zoek een veertigdagen buddy

Houd elkaar op de hoogte van de ontdekkingstocht die je in deze vastentijd maakt. Wat laten jullie los, wat verlangen jullie, wat gaan jullie anders doen? Inspireer en ondersteun elkaar.

10. Oordeel loslaten

Verdiep je in het levensverhaal van iemand die jij eigenlijk veroordeelt. Kun je oordeelvrij in zijn of haar huid kruipen? En helpt die genadige houding ook een beetje bij je zelfacceptatie?

11. Bid op een nieuwe manier

Klets met God alsof Hij een vriend is. Klaag Hem aan als je boos bent. Spreek God als Moeder aan. Bid zonder woorden. Vul een dag met schietgebedjes.

12. Lees een Bijbelboek

Maakt niet uit welk, desnoods laat je het bepalen door het toeval. Elk Bijbelboek is in veertig dagen tijd te lezen. Kortere kun je zelfs elke dag lezen. Wat ontdek je? Wat spreekt er tot je? Wat zegt het over God en jouw leven?

13. Consumeer bewuster

Zelf stop ik altijd met koffie en alcohol tijdens de veertigdagentijd. Je kunt ook overwegen of het dieet vleesvrij kan. Of suikervrij. Kun je bepaalde patronen doorbreken?

14. Slechte gewoontes afleren

De auto pakken voor dat korte stukje. Uitslapen omdat je geen zin hebt in de kerk. Ongezond laat opblijven. Roddelen over de buren. Waar wil je mee stoppen?

15. Oefen met rituelen

Steek kaarsjes aan. Voer stiltemomenten in. Zegen je kinderen, ouders en geliefden. Neem een koude douche. Zoek een gebedenboek en volg het dagelijks.

16. Acceptatie en strijdlust

Bid het gebed van Franciscus: “Geef me de moed om te veranderen wat ik kan veranderen. Geef me de wijsheid om te accepteren wat ik niet kan veranderen. Geef me het inzicht om het verschil tussen beide te zien.”

17. Minimalisme: opruimen en ontspullen?

Bijna alle Nederlandse huishoudens hebben veel te veel spullen. Kun je ervan af, kun je er een ander blij mee maken? Pak wat kamers in je huis aan. Een grote schoonmaak in je leven kan ook létterlijk bij een grote schoonmaak beginnen. Koop weinig nieuws deze maand.

18. Schrijf of vertel je eigen levensverhaal

Maak het zo lang en zo creatief en zo intiem of zo publiek als je maar wilt. Wie ben jij, waar kom je vandaan, wat heb je beleefd? Elk levensverhaal doet ertoe, want elk mensenkind is een geliefd kind van God.

19. Zeg iets liefs

‘Ik houd van jou’ tegen iemand aan wie je het niet vaak genoeg zegt, of die het niet vaak genoeg hoort. Een welgemikt en welgemeend compliment aan iemand in je leven. Of zeg tegen een onbekende vrouw in het winkelcentrum dat ze er mooi uitziet.

20. Waar ben je bang voor?

Zoek je angsten op en benoem ze. Loop er, voor zover dat mogelijk is, niet voor weg. Sommige angsten gaan weg als je ernaartoe gaat. Wees wel voorzichtig met jezelf, bid en deel met anderen.

21. Wat heb je geleerd?

Praat met iemand die erbij was over een moment in je leven dat zeer uitdagend en moeilijk was. Wat heb je daarvan geleerd? Reflecteer daarop, sta stil bij de reis die je hebt afgelegd. Dank en bid.

22. Druk jezelf creatief uit

Pak de gitaar weer eens op die nu staat te verstoffen. Zing onder de douche. Schrijf een verhaal, klieder een doek vol met verf. Je hoeft er niet goed in te zijn, als je jezelf maar even lekker wat expressie gunt.

23. Vertel ‘dat ene’

Veel mensen koesteren geheimen waarover ze niet durven praten met anderen. Maar dat praten kan zo veel lucht geven! Zoek de juiste persoon en zorg voor een veilige gelegenheid op jouw voorwaarden. Stort je hart uit. Vraag of iemand voor je bidt.

24. Help iemand

Doe boodschappen voor iemand die zelf moeilijk naar buiten kan gaan. Ga op bezoek bij iemand die weinig mensen ziet. Help in de crèche van de kerk of bij de voedselbank. Word vrolijk van de nieuwe verbindingen die je ontdekt.

25. Verlangens en doelen

Stel je voor dat deze veertig dagen voorbij zijn. Hoe wil je dan dat je leven veranderd is? Wat is daarvoor nodig? Stel plannen op, bid en vraag anderen om je te helpen.

26. Gun jezelf muziek of een film

Ga er goed voor zitten. Niets op de achtergrond, niets tussendoor, maar alleen even een goed verhaal of mooie klanken tot je laten doordringen.

27. Zoek een held(in)

Lees een biografie, kijk een film, googel naar citaten en verhalen van iemand die jou inspireert. Iemand op wie jij wilt lijken. Wat kun je van diegene leren?

28. Probeer je dromen te onthouden

Wil God je er iets mee zeggen? Is je onderbewuste heel druk met zaken die je overdag niet genoeg verwerkt? Of onthoud je nooit dromen, of zijn ze zo absurd dat er niets van te maken valt? Vraag iemand naar zijn of haar dromen.

29. Denk na en spreek over de dood

Is dat eng, of doe je het al zo vaak? Zou je er klaar voor zijn? Wat wil je nalaten, wat wil je nog meegeven, en welke overledenen mis jij heel erg?

30. Slaapkamerritueel

Probeer ervoor te zorgen dat je veertig dagen lang elke dag begint én eindigt met een activiteit voor de ziel. Gebed, reflectie, stilte, dankbaarheid, een psalm – wat dan ook, als het je maar met je binnenste en met God verbindt.

31. Voel je lijf

Misschien eens een massage? Een bruisbal voor in bad? Bewegingsoefeningen waardoor je je weer bewust wordt van het feit dat je niet alleen een geest, maar ook een lichaam hebt en dat God je zó goed vindt, als lichamelijk mens? Eventueel eens extra tijd voor fijne, ontspannende seks? Een nieuw kapsel?

32. Reis ergens naartoe

Liefst naar een plek waar je nog nooit, of te lang niet, bent geweest. Een plek waar je altijd al wilde zijn, of een plek waar je nooit had gedacht te zullen komen. Alle mensen in de Bijbel zijn pelgrims en reizigers – de mens moet onderweg blijven.

33. Laat een taak los en zie wat er gebeurt

Wat doen ze thuis als jij niet kookt? Wat doen collega’s als jij die extra taak die je in je vrije tijd moet doen, laat liggen of weigert? Reflecteer op je eigen misbaarheid. Niemand is onmisbaar. Soms verdien jij rust.

34. Maak een schema van jouw energie

Welke dingen in je leven kosten alleen maar energie, waar lekt het? Wat levert jou juist energie op? Hoe kun je die rekensom na deze veertigdagentijd in jouw voordeel laten uitpakken – wat ga je meer doen, wat minder?

35. Schrijf een brief aan je jongere zelf én aan je oudere zelf

Die tweede brief kun je eventueel verzegelen en over zeven jaar teruglezen. Herhaal dan dit ritueel. Blijf in contact met jezelf en zie hoe het leven zich ontvouwt.

36. Schermen uit!

Een dag zonder smartphone en tv en laptop? Afkicken! Lees een boek, kijk uit het raam, aai je kat, haak een kleed, leg een puzzel.

37. Doe iets geks, neem een risico

Spring door een plas alsof je weer kind bent. Geef een grote som geld weg. Blijf ergens weg waar ze te veel op je rekenen. Doe iets in je eentje. Maak een koprol.

38. Geef jezelf kleine en grotere opdrachten

Een kort lijstje voor elke dag, een groter lijstje voor de maand. Een aantal bijzondere voornemens voor het jaar. Houd het lijstje bij je, zorg dat je het niet uit het oog verliest. Streep dankbaar iets af als de taak gelukt is.

39. Haal een palmtak

Misschien op Palmzondag in de katholieke kerk. Of je knipt een stukje van een plant in de tuin. Zet het in je huiskamer en verbrand het zodra het weer Aswoensdag gaat worden. Zie dit als een symbool van Gods aanwezigheid in je leven.

40. Geef jezelf een jaarthema mee

Of het nou één woord is, zoals ‘volharding’ of ‘vriendschap’, of een motto of Bijbelse spreuk. Keer het hele jaar weer terug bij je jaarthema en zie wat dit allemaal oplevert.

Tekst: Alain Verheij
Foto: Shutterstock