Pieter-Jan kijkt ‘De Slimste Mens’: het is net een kerkviering

Ze hielden het bijna exact een gemiddeld huwelijk in Nederland vol: dertien jaar (stellen houden het gemiddeld een half jaartje langer vol, tenminste, als ze scheiden). Dat waren 25 seizoenen, meer dan 500 afleveringen en meer dan 20.000 minuten. Toen vond Philip Freriks het genoeg, en Maarten van Rossem besloot dan ook maar de harp aan de wilgen te hangen.

Iedere week hetzelfde

Ik had het programma een jaar of vijf niet meer gezien, maar dat maakt niets uit. Het is een beetje als een goede liturgie: de ingrediënten zijn iedere week (of in het geval van 'De Slimste Mens' iedere dag) hetzelfde, maar de kleine variaties zorgen ervoor dat het boeiend blijft. Die combinatie van het vertrouwde en het vernieuwde is denk ik precies waarom miljoenen mensen kijken.

Want dat deze spelshow niet gaat over wie de slimste is, weten we al lang. Dit programma gaat over parate kennis, dat is iets heel anders dan slimheid (je zou het programma ‘Wie heeft de meeste tijd aan nutteloze feitjes besteed?’ kunnen noemen).

Professioneel geïnteresseerd

Filip Freriks leidt de viering als een ervaren voorganger. Je herkent de routine aan zijn toontje. Zijn vragen volgen een professioneel geïnteresseerd boogje, als hij iets spannends aankondigt gaat de zin aan het eind omhoog en wie goed luistert, hoort onder al die spanning een lichte verveling.

Wierook der verstrooiing

Wie geen enkele moeite doet die verveling te maskeren is zijn misdienaar Maarten van Rossem. Die mag met de wierook der verstrooiing zwaaien, de geurige feitelijkheden die maar één doel dienen: een glimlach bij de toehoorder opwekken. Statig onderuitgezakt debiteert hij zinnen als “drop is puur vergif” of “als ik naar een cabaretshow ga, denk ik altijd: dat kan ik beter” of “ik vind dat er te veel geklapt wordt op televisie. Maar als dat voor mij is, ben ik er wel tevreden mee”. En als in een ware mis mag hij af en toe nog op een belletje drukken ook.

Braaf klappen

Zelfs het volk mag meedoen in deze liturgie. Braaf wordt er geklapt op de juiste momenten: als er punten worden gescoord. En als thuiskijker doe je ook mee, maar dan door het juiste antwoord naar de televisie te roepen. Of door je beter te voelen, omdat jij iets wel wist wat de deelnemer niet wist. Of door je te verwonderen. Of door een beetje sentimenteel te worden bij een bijna vergeten journaalfragment uit 1983, toen de wereld nog mooi en fris was. Had ik al gezegd dat het net een liturgie is, dit programma?

Niks veranderen alstublieft

Een jonge voorganger mag het stokje van dit duo overnemen. Ik ben benieuwd of er een frisse wind door het programma gaat waaien, maar als het aan mij ligt: houd het alsjeblieft bij het oude. Niks veranderen alstublieft. Ik ben nogal liturgisch ingesteld.