Luilekker vakantie of verdiepend verlof: Wat is het nut van een sabbatical?

De oorsprong van het woord sabbatical gaat verder terug dan het woordenboek. “Een sabbatical komt van het Engelse sabbatical year”, vertelt theoloog Willem Ouweneel. “In Leviticus staat dat elk zevende jaar een sabbatsjaar was. Dat jaar lag de oogst stil en kon het volk én de grond uitrusten.” Een sabbatsjaar was geen keuze van de mens, legt Ouweneel uit. “Het kwam ten goede aan het hele volk en de landbouwgrond. Het was niet bedoeld voor één persoon.” Volgens de theoloog is onze huidige term voor een sabbatical overgenomen uit de bijbel, maar is er verder geen duidelijk verband.”

Sommige mensen hebben de pauze nodig omdat ze overwerkt zijn

Hoe ziet een sabbatical er hedendaags uit?

Eens in de zeven jaar als heel land een jaar vrij nemen: klinkt lekker toch? Tegenwoordig pakken we het veel individueler aan. “Een sabbatical is een pauze in je werk”, begint psycholoog en oprichter van de Werkgeluk Academy, Onno Hamburger. “Een vakantie is twee tot drie weken, maar een sabbatical is langer dan dat. Je bent er echt even uit en gaat bezig met je eigen ontwikkeling. Sommige mensen hebben de pauze nodig omdat ze overwerkt zijn, maar anderen zijn op zoek naar wat ze willen in het leven.”

“Veel mensen beginnen ongeveer iedere zeven jaar aan een nieuwe levensfase. Dat zijn momenten waarop men zo’n sabbatical kan nemen”, vertelt Hamburger. De cyclus van zeven jaar komt van de Oostenrijkse filosoof Rudolf Steiner (1861-1925). Hij omschreef dat een mens elke zeven jaar voor nieuwe vraagstukken en uitdagingen komt te staan. Zo staat volgens Steiner een jongvolwassene vooral oog in oog met het omgaan met sterke emoties en het ontwikkelen van het lichaam. En houdt een 60-jarige zich bezig met verdieping en meer de geestelijke levensvragen van de wereld.

• 10 vragen aan zanger Christian Verwoerd: 'Zaterdag is mijn rustdag'

  10 vragen aan zanger Christian Verwoerd: 'Zaterdag is mijn rustdag'

Vroeger bleef men veertig jaar werken bij dezelfde organisatie. “Maar dat verschuift steeds meer. Banen verdwijnen en komen en mensen moeten zich maar aanpassen. Met al die wisselingen lijkt het me niet meer dan verstandig om er even tussenuit te gaan om na te denken over wat je wilt in het leven”, meent Hamburger.

De term sabbatical gaat dus terug tot aan de tijd van de Bijbel. Maar de moderne rustperiode stamt uit de negentiende eeuw. Hoogleraren op Harvard mochten vanaf 1880 gebruik maken van een sabbaticalregeling. Ze mochten een jaar besteden aan studie, onderzoek of een boek schrijven. Een eeuw later, rond 1970, namen ook bedrijven buiten het academische veld regelingen op voor een sabbatical. Eén van de eerste bedrijven die een regeling maakte was nota bene McDonalds. Het fastfoodbedrijf in de Verenigde Staten bood (en biedt nog steeds) een acht weken betaalde sabbatical aan als een werknemer tien jaar in dienst is.

Rust met rendement

Hoe zo’n periode er in de praktijk uitziet, weet Cees van Westen als geen ander. De 63-jarige Enschedeër kreeg vanuit zijn werk de mogelijkheid om zo’n adempauze in te lassen. “Ik mag over een periode van vier jaar mijn vakantiedagen opsparen en in één keer opmaken. Zo kon ik drie maanden vrij nemen.” Cees is professor op de Universiteit van Twente en combineerde zijn sabbatical met kleine klusjes. “Hier en daar gaf ik wat cursussen en lezingen, in Nederland en het buitenland.” Als hij voor zijn lezingen in een stad was, gaf de sabbatical hem ruimte om daar wat meer tijd door te brengen.

“Ik ging er redelijk blanco in”, vertelt Cees over zijn sabbatical. “Ik had de tijd om een langere vakantie te houden, meer bezig te zijn met mijn kinderen en kon eindelijk de huttentocht maken die ik al langer wilde doen.” Het bood hem ook de ruimte om praktische dingen te onderzoeken. “Hoe krijg ik zonnepanelen op mijn dak? En welke auto is het zuinigst? Ik kon de tijd nemen voor zulk soort vragen.”

Cees kwam echt tot rust in zijn sabbatical. “Ik kan uit mezelf de knop sowieso goed omzetten, maar tijdens een langere periode rust kan ik echt even tot mezelf komen. Het niet hebben van naderende deadlines is ontzettend fijn”, aldus Cees.

Twee routes

“Sommige mensen zien het als een grote vakantie”, legt psycholoog Hamburger uit. “Ze vertrekken naar een vakantieoord, maar komen er na een tijdje achter dat het niet was wat ze bedacht hadden. De eerste vakantieweken zijn vaak heel fijn. Men komt tot rust en hoeft zich geen zorgen te maken. Maar na verloop van tijd slaat de verveling toe. ‘Is dit het nou?’, denken ze vaak.”

Terugkomen met een doel dat je hebt behaald, geeft energie en focus

Hamburger adviseert om een doel te stellen tijdens een sabbatical. “Ik stel weleens de vraag: als je met pensioen gaat, wat wil je dan bereikt hebben?’ Met zo’n vraag kun je op pad gaan. Ik zou die vragen wel altijd buitenshuis beantwoorden. Ga uit je omgeving en doe een stap terug. Zoek naar de kern van je bestaan.”

Zelf ging de psycholoog twee keer met sabbatical en keerde terug met hernieuwde energie. “Als je terugkomt van een lange vakantie is het werkleven lang niet zo bevredigend. Ik hoor mensen die de vrijheid missen en ontzettend moeten wennen aan het werkritme. Maar terugkomen met een doel dat je hebt behaald, geeft energie en focus.”

Eén handdruk van Jezus af

Tijdens zijn sabbatical reisde Cees door Italië. Hij trok van Salerno – waar hij het graf van evangelist Mattheüs tegenkwam – naar Rome en Florence om uit te komen in Padua. Daar stond hij oog in oog met het graf van evangelist Lucas. “Ik zag een mooie kerk en besloot daar even naar binnen te gaan. Het was vrij rustig in de kerk. In een nis van de kerk stond een graf. De naam die erop stond leek verdacht veel op Lucas. Uiteindelijk bleek het zijn graf te zijn. Het was heel bijzonder om één handdruk van Jezus verwijderd te zijn. Een sabbatical gaf mij de ruimte om dit soort dingen mee te maken.”

Het is ook wel een luxeprobleem

Moet ik ook een sabbatical nemen?

Tijd om te reizen, jezelf afvragen wat je wilt in de toekomst en werken aan je geloof. Een sabbatical klinkt perfect, toch? Maar het is niet voor iedereen weggelegd, vertelt Hamburger. “Je bent wel een tijdje weg uit je sociale bubbel. Als je sterk gewend ben aan je sociale kring, dan is een sabbatical niet altijd even leuk. In principe kun je dezelfde resultaten – zoals ontdekken wat je nog wilt met je leven – ook halen via coaches en trainingen.”

“Laten we eerlijk zijn”, begint theoloog Willem Ouweneel. “Het is ook wel een luxeprobleem. Vroeger was je dag en nacht aan het werk om rond te komen. Een sabbatical was helemaal geen optie.” Niet iedereen kan het zomaar veroorloven om er maanden vandoor te gaan. “Het geld is er lang niet altijd voor”, vertelt de theoloog.

Het kan je veel opleveren, maar wel met de juiste instelling. “Als je sabbatical niets meer is dan niet werken, dan heeft het weinig impact. Je blijft in je routine en verandert niet heel veel. Een andere plek opzoeken biedt inspiratie om jezelf te (her) ontdekken”, besluit Hamburger.

Verdiepend verlof

Naast praktische voordelen, kan het ook geestelijk betekenisvol zijn. Je kunt een sabbatical gebruiken om te investeren in je geloof. Er is tijd om boeken te lezen, de Bijbel te studeren en naar kerken te gaan. Daarnaast hebben sommige mensen echt behoefte aan de rust, vertelt Ouweneel. “Misschien klopt het niet om een burn-out-periode een sabbatical te noemen, maar je zou kunnen zeggen dat de mens ook even pas op de plaats moet maken eens in de zoveel jaar. Misschien had de Bijbel gelijk en is een regelmatige pauze gewoon verstandig.”