Kerken kijken: zó ontdek je de verborgen parels

1. Ontdek wat voor een kerk het is

Wanneer je een kerk binnenstapt, weet je misschien niet direct wat voor soort kerk het is. Theoloog Almatine Leene legt uit hoe je de verschillende soorten kunt herkennen. “De Rooms-Katholieke Kerk kenmerkt zich door de grote hoeveelheid beelden van Jezus, Maria en andere heiligen. Op het podium is een altaar met een tabernakel. Protestantse kerken zijn hele sobere kerken en die kom je in Zuid-Europa weinig tegen. In Griekenland kom je ook Grieks-Orthodoxe kerken tegen, daar staan ook veel iconen.”

2. Wees stil

Als je in een kerk binnenkomt, stap je “in een andere werkelijkheid”, zo schetst Almatine. “Daar past stilte en respect bij.” Zelf gaat Almatine altijd even zitten om de kerk in zich op te nemen en die stilte te omarmen. “Even je ogen sluiten en soms gaat dat beter in een kerk waar juist weinig te zien is.”

3. Ontdek de bouwstijl van een kerk

“Er zijn heel veel verschillende trucjes om erachter te komen om welke bouwstijl het gaat”, legt architectuurhistoricus Valentijn Carbo uit. “Zijn de muren bijvoorbeeld heel dik, massief en is de raampartij wat kleiner? Dan is de kans heel groot dat je in een Romaanse kerk bent die in de 11e of 12e eeuw is gebouwd. Zijn de muren wat dunner en de ramen puntiger en hoger? Dan is de bouwstijl gotiek: stammend uit de late Middeleeuwen. Je hebt ook nog barok. In deze bouwstijl is er veel kunst met als doel om jou als gelovige mee te nemen in een verhaal dat eindigt bij het altaar.”

4. Laat de ruimte op je inwerken

“Je zou verwachten dat ik in een kerk meteen naar onderdelen ga kijken zoals ik dat bij huizen ook zou doen”, zegt Valentijn. “Maar in een kerk draait het om de ruimte, het is een zintuigelijke ervaring. Ik laat de ruimte eerst op mij inwerken. Ik zoek een plekje om te zitten, ik luister naar wat ik hoor en vraag mij af: wat doet deze ruimte met mij?” Een kerk is vaak ook een overgang van de drukke stad naar een rustige plek voor verstilling, zo schetst Carbo. “We nemen thuis te weinig de tijd om tot stilstand te komen. We zijn altijd maar druk, druk, druk. Op vakantie hebben we ineens tijd om om ons heen te kijken.”

5. Ga op zoek naar Godslamp

“In een Rooms-Katholieke Kerk vind ik het mooi om te zoeken naar de Godslamp”, zegt Almatine. “Deze lamp hangt meestal naast het altaar in de buurt van het tabernakel en is niet heel groot. De Godslamp brandt altijd en is een verwijzing naar Gods aanwezigheid. In het Oude Testament in de Bijbel wordt er ook naar verwezen.” In 1 Samuel 3:3 staat: ‘Samuel lag te slapen in het heiligdom van de HEER, bij de ark van God. De Godslamp was bijna uitgedoofd.’

6. Ga op zoek naar de details

Er zijn heel veel soorten kerken, en iedere kerk heeft iets bijzonders om naar op zoek te gaan. “Neem de Domkerk in Utrecht,” zegt Valentijn, “daar is de Beeldenstorm nog zichtbaar. Bij gebeeldhouwde reliëfs zie je dat de gezichten ervan afgeslagen zijn. Het is heel bijzonder om dat stukje geschiedenis te zien.” Een andere plek waar vaak mooie details te vinden zijn, is het koor in de Katholieke Kerk. “Het koor is vaak één van de meest interessante plekken van de kerk. Dat is te zien aan het hekwerk dat het vaak afscheid of de koorbanken die daar zijn aangebracht. Meestal gaat dat gepaard met mooi houtsnijwerk waar vertellingen en verhaaltjes in te vinden zijn.”

7. Steek een kaarsje aan

Een kerkbezoek gaat vaak hand in hand met het aansteken van een kaarsje. Een mooi ritueel, vindt Almatine. “Bij het aansteken van een kaarsje denken we vaak aan iemand die is overleden, maar de symboliek is groter. Het is net als een kaars die brandt in een eredienst: het is een symbool voor Gods aanwezigheid. Jezus is het licht in de duisternis. Aan de andere kant zie ik er ook een valkuil in. Voor je het weet is het iets om om handen te hebben omdat we de stilte uit de weg gaan of we ons daardoor niet op God richten maar enkel op mensen die we missen.”

8. Kijk omhoog én naar binnen

Dat het lichtinval in kerken vaak heel mooi is, is niet toevallig. “Daar is heel bewust naar gekeken”, aldus Valentijn. “De ramen zijn hoger zodat je gedwongen bent om naar boven te kijken in plaats van naar het wereldse om je heen. De enorme ruimte stuurt je door de lichtinval naar binnen als een moment van bezinning.”

9. Kom uit je comfort zone

Ben je na een paar minuten wel uitgekeken in een kerk? Almatine daagt je dan uit om mee te doen aan de rituelen van bijvoorbeeld een Rooms-Katholieke Kerk. “Katholieken slaan een kruisje voordat ze een kerk binnengaan, probeer dat ook eens. Ook lopen zij naar voren in de kerk om even te knielen voor het altaar. Ik vind dat fantastisch, het is echt een aanrader om eens te knielen in een kerk waar dat door knielbankjes of gebruiken makkelijker wordt gemaakt. In de Bijbel betekent het woord ‘aanbidden’ letterlijk: knielen of je buigen.”

Tekst gaat hieronder verder.

• Deze vijf bijzondere dorpskerken moet je bezoeken!

  Klik hier

Ook tipt Almatine om op zondag wanneer je op vakantie bent, naar de kerk te gaan. “Woon een dienst bij, ook als het een eucharistieviering is waar je helemaal niks van verstaat. Dat is voor de mensen uit de kerk heel bemoedigend en voor jezelf kan het ook heel verrijkend zijn. Het is voor kinderen ook heel goed om te beleven dat de kerk waar je zelf naartoe gaat niet de enige kerk is.”

10. Bezoek ook eens een moderne kerk

Valentijn: “Moderne kerken zijn vaak het ondergeschoven kindje, dat komt ook omdat ze vaak buiten het centrum staan waardoor je minder snel even binnenloopt. Een moderne kerk is aan de buitenkant vaak minder aantrekkelijk, maar de schoonheid zit echt aan de binnenkant.”