Voor­jaars­schoon­maak: een frisse start voor huis én hart

Toegegeven, ik – en velen van mijn generatie met mij – doe er niet aan. Mijn moeder wel. Nog steeds, al is ze inmiddels in de 80. Ik herinner me de weken in het vroege voorjaar dat ik uit school kwam en onze hele woonkamer op z’n kop stond. De gordijnen draaiden rondjes in de wasmachine, de bank stond op armlengte van de muur en de eettafel lag bezaaid met spullen uit de buffetkast. Mijn moeder raagde alle muren en plafonds, en het huis geurde naar een mengsel van zeep en spiritus. Systematisch werkte ze in twee, drie weken alle kamers één voor één af.

Kolenkachel naar zolder

Mijn moeder had de traditie weer van háár moeder overgenomen, die standaard in april, als de kolenkachel naar zolder ging, het hele huis boende. Spic en span kon je dan de zomer in. En ook op boerderijen was het een bekend verschijnsel: zodra het vee naar buiten ging, werd de deel schoongemaakt.

Voert de traditie zelfs terug naar het volk Israël, dat de opdracht kreeg in de weken voor Pesach het hele huis te reinigen van alle zuurdesem? “Dat zou ik zo niet zeggen,” reageert Jan Holtslag, PKN-predikant in het Zuid-Hollandse Giessenburg. Hij legt uit: “Ik denk dat het vooral praktische redenen heeft, en geen directe link met welke Bijbelse geschiedenis dan ook.” Al is het zeker niet vergezocht om parallellen te zien, erkent hij. “Het is frappant en bijzonder dat mensen in deze tijd, rond het Joodse Pascha, het huis volledig ondersteboven keren. Precies zoals de Joden dat moesten doen, om hun huis te reinigen van alle zuurdesem.”

Een spade dieper

Holtslag wil nog wel een spade dieper gaan. “Feitelijk is het schoonmaken van het huis ook een oproep tot het schoonmaken van het hart, tot bekering. Met het Pascha herdenken de Joden de uittocht uit het slavenhuis van Egypte. Met daarbij Gods belofte van een nieuw land, van opnieuw beginnen. Je zou dus kunnen zeggen dat elk Joods paasfeest weer een nieuwe start is. We beginnen met een schone lei; mijn huis brandschoon én mijn hart gereinigd.”

Een heel klein leugentje

Dat doet me denken aan een kinderliedje van Elly en Rikkert: Mijn hart is net een huis, met kamertjes en gangetjes, een voordeur met een ruit. Er hangt een fris behangetje, het ziet er keurig uit. Maar dan, als Jezus aanklopt, dan kijkt Hij in mijn keukentje. Dat is nog niet gesopt. Daar ligt een heel klein leugentje, dat ’k ergens had verstopt. Hij vindt een lelijk woord, een stukje ongehoorzaamheid en nog een rare mop. En toch is Hij niet boos op mij. We ruimen alles op.

Dat spinragje

“Het feit dat het huis helemaal ondersteboven gekeerd werd om de laatste kruimel zuurdesem te verwijderen,” vervolgt Holtslag, “geeft ook aan dat die schoonmaak van huis en hart niet even iets globaals is. De plinten sla ik over, de kelder doe ik ook maar niet, en dat spinragje kan wel blijven zitten? Nee, het gaat om een heel grondige schoonmaakbeurt, dát is Pesach. Je kunt je er niet gemakkelijk van afmaken met: ‘Ach, ik doe alleen de grootste en ergste zonden weg uit mijn leven.’ Het gaat uiteindelijk om de vraag: wil ik echt élke zonde uit mijn leven bannen? Wil ik me echt bekeren? Helemaal in het licht van het offer van de Here Jezus, waar het met Goede Vrijdag en Pasen over gaat.”

Dat stelt ons voor serieuze vragen, legt hij uit. Wat maak ik schoon? En: waar mag Jezus allemaal komen? Holtslag: “Laten we Hem toe in de hal? In de woonkamer? En mag Hij in de slaapkamer komen? Op de rommelzolder? In de kelder, waar we dingen hebben weggestopt? Wil ik dat echt schoonmaken? Of beter nog: mag Hij dat reinigen met Zijn bloed?”

Geheimen

De vraag is natuurlijk wat je tegenkomt als je de deur van een ruimte opent waar je al jaren niet meer bent geweest. Of waarvan je weet: daar liggen dingen die ik liever niet onder ogen kom. “Verborgen zonden. Je geheimen. Je verkeerde begeerten en verlangens. Dingen waarvan je weet dat ze niet goed zijn, maar waar je niet tegen strijdt,” somt Holtslag op. Kortom, alles wat je verstopt en wat niet aan het licht mag komen.

Vraag hulp

Maar hoe pak je dan zo’n ruimte aan? “Begin met opbiechten. En ja, als er dingen aan het licht komen – je hebt gestolen, je boekhouding klopt niet – dan kan er van alles over je heen komen. Vraag daarom Jezus jou te helpen, om je te reinigen en tegen je zonde te strijden.

Misschien is het ook nodig anderen te vragen je te helpen. En net als bij een echte schoonmaak, moet je soms dingen letterlijk weggooien om te voorkomen dat je in dezelfde val trapt. Je bent immers uitgeleid uit het slavenhuis van de zonde; keer daar nu niet in terug.

Ja, je kunt de grote schoonmaak uitstellen. Het moment komt immers ieder jaar terug. Maar hoelang wil je blijven uitstellen? Psalm 32 zegt: ‘Zolang ik zweeg, teerden mijn botten weg. Toen beleed ik U mijn zonde en U vergaf mij mijn zonde.’ Dus dingen benoemen en belijden – in gebed, op papier –, dát geeft ruimte.”

Ook daar zit wat diepers onder. Als het een bende is in je hart, denk je: laat maar. Maar als je gaat ordenen en opruimen, vind je misschien wel dingen waarvan je dacht dat je ze voorgoed kwijt was. Met andere woorden: wie zijn geloof kwijt is, moet misschien eens gaan schoonmaken. Zoals de weduwe de verloren penning pas terugvindt als ze haar huis ‘met bezemen keert’ (Lucas 15:8). Of eens de boel goed ordenen en je ontdoen van de prullaria van het leven, waardoor je weer tijd en ruimte hebt voor waar het écht om gaat. Voor geloven. Voor Jezus. Zodat je de zin en diepe vreugde van het leven in Hem (her)vindt. Dan ontdek je misschien ook weer waar het met Pasen over gaat. Wie het Paaslam is – voor jou. En hoe Hij je wassen wil, witter dan sneeuw (Psalm 51:9).

Tien keer minder chagrijnig

Levert een grote schoonmaak ook nog andere vruchten op? Als ik mijn moeder vraag waaróm ze zich in vredesnaam toch elk jaar weer die tijdrovende onderneming op de hals haalt, antwoordt ze: “Als ik de klus geklaard heb, geeft het zo veel tevredenheid. En ruimte om weer hobby’s op te pakken, want alles is weer heerlijk schoon. Bovendien, je vindt dingen die je al lang zocht of waarvan je niet meer wist dat je ze had.” Of, zoals een collega zei: “Ik ben tien keer minder chagrijnig als mijn huis is opgeruimd.”

Elly en Rikkert zingen nog na in mijn hoofd: Jouw hart is net een huis, met deuren en een raam ervoor. De Heer kijkt zo naar binnen, je hoeft je niet te schamen hoor. Je mag opnieuw beginnen.