Van ‘girl math’ tot sociale druk: zo ga je bewuster om met je geld

Wist je dat tijdens jouw rondje supermarkt je brein op honderden manieren stiekem gemanipuleerd wordt? En heb je ooit gehoord van mental accounting en verliesaversie? Onderstaand lijstje is een greep uit hoe psychologie ons koopgedrag beïnvloedt. Doe er je voordeel mee, wie weet houd je eronder aan de streep iets aan over.

1. Emotie-aankopen

We doen veel aankopen op basis van hoe we ons voelen. Je had een rotdag, dus mag best die dure bak ijs kopen. Of je trakteert jezelf op die mooie schoenen, omdat je het hebt verdiend.

2. Instant gratification

Het is een wereldberoemd experiment: kinderen die alleen worden gelaten in een kamer met één marshmallow voor hun neus. Of ze eten die op, óf ze wachten een kwartier en krijgen dan als beloning nog een extra marshmallow. Als mensen zijn we behoorlijk vatbaar voor die zogeheten instant gratification: we hebben eerder de neiging om nu te genieten dan om te sparen voor later.

3. Opvoeding

Veel van onze geldkeuzes worden gestuurd door waarden, overtuigingen en gevoelens die we als kind hebben meegekregen. Hoe gingen je ouders om met geld: was status of succes heel belangrijk, gingen ze juist heel voorzichtig om met hun uitgaven of werd er nooit over gesproken? Als je het thuis niet breed had, is de kans bijvoorbeeld groter dat je nu veel probeert te sparen.

4. Sociale omgeving

We spiegelen ons aan de mensen om ons heen en passen ons uitgavenpatroon daarop aan. Heeft iedereen om je heen een tas, horloge of parfum van een bepaald merk, of prijst die populaire influencer iets aan? Grote kans dat jij dat ook op je verlanglijst zet. Is het in jouw sociale omgeving normaal om veel uit eten te gaan of in dure auto’s te rijden, dan conformeer je je daar waarschijnlijk ook aan.

Tekst gaat hieronder verder.

• Praktische tips en opdrachten voor nóg meer grip op je geld

  Heb jij aan het eind van de maand ook geen idee waar al je geld is gebleven? Of denk je dat je met jouw inkomen toch meer zou kunnen sparen per maand? Wat jouw financiële situatie ook is, budgetcoach Jacoba Wallet helpt jou om meer grip op je geld te krijgen!

  Klik hier

5. Verliesaversie

Als we 50 euro verliezen, komt dat harder aan dan als we 50 euro verdienen. Als we iets hebben, willen we het niet kwijtraken. Het creëren van schaarste wordt ook vaak als marketingtechniek gebruikt. Als er bij een product ‘Laatste kans!’ of ‘Nog maar 3 items op voorraad’ staat, zijn we sneller geneigd het te kopen. Want je zou deze goede deal maar mislopen! Ook gratis proefperiodes horen bij dit principe: je raakt gewend aan de voordelen, en bent dan bang om die kwijt te raken.

6. Ankereffect

Kost iets eerst 100 euro en is het afgeprijsd naar 50 euro, dan maken je hersenen een berekening: dat is een goede deal. Die hogere prijs wordt ook wel het ‘anker’ genoemd. Dit effect kan leiden tot irrationele beslissingen. Want zouden we het product ook kopen als die hogere prijs níet genoemd wordt?

7. Mental accounting

Of je het doorhebt of niet, we zijn continu aan het ‘mentaal boekhouden’. Het geld dat we binnenkrijgen delen we op in ‘mentale potjes’. Je zuurverdiende loon gaat vaak op aan vaste lasten, terwijl je een onverwachte financiële meevaller – zoals een bonus of gewonnen geldbedrag – sneller zullen uitgeven aan iets leuks. Daar komt ook de trend ‘girl math’ om de hoek kijken: als je een tas met 30 euro korting koopt, kun je dat bedrag weer aan iets anders uitgeven, maken we onszelf wijs.

8. Prijsafronding

99 euro voelt nou eenmaal goedkoper aan dan 100. En wist je dat op veel menukaarten in restaurants geen euroteken staat? Zonder het euroteken linken we dat getal namelijk minder aan geld, wat het makkelijker maakt om uit te geven.

Tekst gaat hieronder verder.

• ‘Gierige Gerda’ over haar eigen ervaring met geld: ‘Besparen is voor mij noodzaak’

  Klik hier

9. Winkelinrichting

Nynke van der Laan, gedragswetenschapper aan Tilburg University, deed onderzoek naar de psychologische trucs die supermarkten gebruiken om jou zoveel mogelijk (ongezonde) producten te laten kopen. Aanbiedingen, producten op ooghoogte, nutriscores, posters, muziek: het heeft allemaal invloed op wat en hoeveel je in je mandje legt. Ook hoe een winkel ruikt speelt mee.  

10. Pinnen of contant?

Een spaarvarkentje kapot moeten slaan om een aankoop te doen, valt ons zwaarder dan wanneer je een keer je pinpas – of tegenwoordig zelfs je mobiele telefoon – tegen het pinapparaatje aanhoudt. Eén piepje en hoppa, geregeld: we voelen de uitgave amper of helemaal niet.

11. Luiheid

We zijn gewoontedieren. Grote kans dat je niet eens doorhebt wat er maandelijks allemaal van je rekening wordt afgeschreven aan vaste lasten, abonnementen en goede doelen.

Grip op je geld

Wil je graag hulp voor nog meer grip op je geld? In de online training Grip op je geld geeft budgetcoach Jacoba Wallet – bekend van het EO-programma Waar doen ze het van? – je praktische tips en opdrachten voor meer grip op je financiën. Meld je hier aan.